Πέμπτη 28 Μαΐου 2020

Αποκατάσταση Αυτοκρατορικής Αδικίας


Στὸν πρόλογο τῆς Ἀλεξιάδος της θρηνεῖ,
γιὰ τὴν χηρεία της ἡ Ἄννα Κομνηνή.

Εἰς ἴλιγγον εἶν’ ἡ ψυχή της. «Καὶ
ρείθροις δακρύων», μᾶς λέγει, «περιτέγγω
τοὺς ὀφθαλμούς..... Φεῦ τῶν κυμάτων» τῆς ζωῆς της,
«φεῦ τῶν ἐπαναστάσεων». Τὴν καίει ἡ ὀδύνη
«μέχρις ὀστέων καὶ μυελῶν καὶ μερισμοῦ ψυχῆς».

Ὅμως ἡ ἀλήθεια μοιάζει ποὺ μιὰ λύπη μόνην
καιρίαν ἐγνώρισεν ἡ κόρη, ἡ πρωτότοκη·
ἕναν καϋμὸ βαθὺ μονάχα εἶχε
(κι ἂς μὴν τ’ ὁμολογεῖ) ἡ ἀγέρωχη αὐτὴ Γραικιά,
ποὺ δὲν κατάφερε, μ’ ὅλην τὴν δεξιότητά της,
τὴν Βασιλείαν ν’ ἀποκτήσει· μὰ τὴν πῆρε
σχεδὸν μέσ’ ἀπ’ τὰ χέρια της ὁ δευτερότοκος Ἰωάννης,
ὁ κατὰ τέσσερα ἕτη μικρότερος!
έτσι πρέπει να διορθωθεί ο Καβάφης,
για να φανεί το άδικο της ανδρικής ανισότητας,
η μεγαλύτερη αδελφή να μην παίρνει
τα δίκαια, και να τα αρπάζει
ο μικρότερος, λόγω «νόμιμου» φύλου.

σημεία που εκκαθαρίστηκαν: 
ἡ φίλαρχη γυναίκα έγινε πρωτότοκη κόρη
και ο προπετής Ιωάννης, δευτερότοκος και μικρότερος αδελφός


Όσο για το οδόσημο στη Χίο,
που θέλουν να το διορθώσουν
σε Οδό Άννας Κομνηνής,
πριγκήπισσας, ιστορικού,
καλύτερο είναι, σκέτο ιστορικού,
(εκτός από πριγκήπισσα είχε και άλλους τίτλους,
όπως συμβασίλισσα, καισάρισσα) ακόμα ακριβέστερο
 «της πρώτης χριστιανής ιστορικού»,
ενώ κάπου κολλάει 
και το «επίδοξης αυτοκράτειρας»


ΥΓ

Δεν είναι ούτε μία, ούτε δύο οι πινακίδες με τα ονόματα οδών στο Δήμο Χίου, οι οποίες είναι γεμάτες λάθη. Από τις πλέον κραυγαλέες είναι αυτή στο ιστορικό Κάστρο της Χίου, μεταξύ των οδών Αγίου Γεωργίου Φρουρίου και Φώτη Αγγουλέ, όπου, κάπου ανάμεσα στη μεγαλομανία και την άγνοια, η Άννα Κομνηνή εστέφθη Αυτοκράτειρα: «Οδός Άννας Κομνηνής, Αυτοκράτειρας».

Όλα τα βιβλία και οι δικτυακοί τόποι αναφέρουν πως η Άννα, η οποία γεννήθηκε το 1083 και πέθανε πριν το 1154, ήταν κόρη του Αυτοκράτορα Αλεξίου Κομνηνού και της Αυτοκράτειρας Ειρήνης Δούκα, έγινε σύζυγος του Πρίγκιπα Κωνσταντίνου Δούκα και αργότερα του Νικηφόρου Βρυεννίου, και κυρίως υπήρξε σημαντική ιστορικός. Ας διορθωθεί λοιπόν η πινακίδα: «Οδός Άννας Κομνηνής, Πριγκιπίσσης-Ιστορικού», μεγαλειώδες και ιστορικά ακριβές.

 του αρχαιολόγου Βασίλη Αγιαννίδη

από εκεί η εικόνα του οδοσήμου,
ενώ τα τρία κομνηνάκια από εδώ



Η μεγαλύτερη επιθυμίας της Άννας ήταν να κατακτήσει το θρόνο της αυτοκρατορίας και για το λόγο αυτό, όταν ο πατέρας της πέθανε (1118), προσπάθησε σε συνεργασία με τη μητέρα της Ειρήνη να οργανώσει συνομωσία εις βάρος του αδερφού της και νόμιμου διαδόχου Ιωάννη Β΄ Κομνηνού. Η Άννα θέλησε να προωθήσει στο θρόνο το σύζυγό της Νικηφόρο, αλλά ο ίδιος, μένοντας πιστός στον Ιωάννη, δε δέχτηκε να συμμετάσχει στα σχέδια της φιλόδοξης συζύγου του.

[...]

Ο Καβάφης, μάλιστα, αποκαλεί τον Ιωάννη «προπετή», αυθάδη, χρησιμοποιώντας λεκτική ειρωνεία, η οποία εντοπίζεται κυρίως στη διπλή ανάγνωση της λέξης. Από την οπτική των αναγνωστών η λέξη αυτή είναι ειρωνεία εις βάρος της Άννας Κομνηνή, υπό την έννοια ότι ο Ιωάννης ήταν ο νόμιμος διάδοχος του θρόνου, οπότε εκείνη που φέρθηκε με αυθάδεια ήταν η Κομνηνή που δε φάνηκε να λογαριάζει την ιεραρχία της αυτοκρατορίας. Από την οπτική όμως της Κομνηνή ο χαρακτηρισμός αυτός δεν απέχει πολύ από το πώς έβλεπε τον αδερφό της, καθώς η ίδια ως το πρώτο παιδί του Αλέξιου είχε χρηστεί συμβασίλισσα και θα διαδεχόταν τον πατέρα της στο θρόνο, γεγονός που άλλαξε με τη γέννηση του αδερφού της. Η Κομνηνή, παρά την αλλαγή στη σειρά διαδοχής, δεν έπαψε ποτέ να θεωρεί τον εαυτό της ως πρώτο διάδοχο του θρόνου, κάτι που θα ήταν πραγματικότητα, αν δεν υπήρχε αυτή η διάκριση εις βάρος των γυναικών. 

Σημειώσεις Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Κωνσταντίνου Μάντη


By at

2 σχόλια:

  1. dodo29 Μαΐου 2020 στις 1:37 μ.μ.

    Μάρω Δούκα, ΕΝΑΣ ΣΚΟΥΦΟΣ ΑΠΟ ΠΟΡΦΥΡΑ
    "Πριν από χρόνια θέλησα να μάθω ποιος ήταν ο αυτοκράτορας Αλέξιος Κομνηνός που πολέμησε σ' Ανατολή και Δύση για να σώσει το Βυζάντιο από το χείλος του γκρεμού. Με τη σκέψη μου πάντα στην Άννα Κομνηνή, τη φίλαρχη γυναίκα, όπως την αποτύπωσε ο Καβάφης. Έπειτα με συνεπήρε η ζωή του. Ποιες γυναίκες τον αγάπησαν; Ποιος προσπαθούσε να τον δηλητηριάσει; Γιατί η θυγατέρα του, η Άννα, μισούσε έως θανάτου τον αδελφό της, συναυτοκράτορα Ιωάννη; Γιατί η γυναίκα του, η Ειρήνη Δούκα, προωθούσε τον γαμπρό της, Νικηφόρο Βρυέννιο, στον θρόνο; Ελπίδες, δάκρυα και καημοί, χαρές που εξανεμίστηκαν, οράματα που έσβησαν, αποτυχίες, μικρότητες και πάθη. (...) Πρόθεσή μου (...), να αναδείξω το αίσθημα που με ώθησε σ’ αυτό το ταξίδι, μέσα από την αφήγηση ενός άσημου παλατιανού, καθώς αποσυρμένος στη Σινώπη του Πόντου ξαναθυμάται, έμπλεος δέους, τα περασμένα... (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)"

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)