✓ αγιοποίηση Ανθέμιου και Ισίδωρου,
και άμεσος διορισμός τους ως προστάτες της αρχιτεκτονικής
...ανάγια κι απνευμάτιστη μια τέτοια τέχνη...
γιαυτό και τα χτήρια κι οι δρόμοι στην Ελλάδα
είναι πεδίο αγεωμέτρητο, αφώτιστο, κι ακοινώνητο.
ένας από τους λόγους που αγιοκατατάχτηκε
ο μονοφυσίτης στα γεράματα Ιουστινιανός,
ήταν και η Αγία Σοφία,
και δεν το αξίζουν οι πραγματικοί της ναοδόμοι;;
ας ήταν και νεοπλατωνιστές.
Με απουσία του οποιουδήποτε καίσαρα,
θα μπορούσε το θαύμα να χτιστεί,
λεφτά υπήρχανε.
Χωρίς, όμως, τους δημιουργούς,
τους μηχανικούς και τους οικοδόμους,
δεν θα στεκε τίποτα στην ιστορία γραμμένο.
Ο γεροντότερος αρχιτέκτονας
Ανθέμιος από τις Τράλλεις (Αϊδίνιο Σμύρνης)
πέθανε το 534, δυο χρόνια μετά την έκδοση της άδειας.
Ο Ισίδωρος από τη Μίλητο τελείωσε το έργο
τα Χριστούγεννα του 537.
Τους βοήθησαν γεωμετρικά συγγράματα του Αρχιμήδη
από τις Συρακούσες και του Απολλώνιου
από την Πέργη Παμφυλίας.
Το 558, έπειτα από σεισμό έπεσε ο θόλος
και ανέλαβε ο Ισίδωρος ο νεότερος,
ο ανηψιός του προηγούμενου,
να επιδιορθώσει τη ζημιά
με ελαφρότερα υλικά το 562.
Ζημιές από σεισμό το 989
διορθώνει ο Αρμένιος αρχιτέκτονας
Τιριδάτης (Trdat) το 994.
Παρομοίως, το 1346
οι Ιταλοί αρχιτέκτονες
Faciolatus και Giovanni Peralta το 1354.
Στην αντισεισμική θωράκιση του ναού
συνέβαλε και ο Μιμάρ Σινάν από την Καππαδοκία το 1577,
γεννήθηκε Ιωσήφ από έλληνες, αρμένιους, ή τουρκοχριστιανούς γονείς.
Όταν ο Σελίμ Β' έβγαλε διάταγμα
να μεταφέρει Καππαδόκες στην Κύπρο,
του ζήτησε να εξαιρέσει το σόι του.
Eίχε επαφή με τη ρίζα του,
και θα μπορούσαμε αν ήμασταν πιο τολμηροί,
να του ζητούσαμε ένα σχέδιο και για εκκλησία.
Η Αγία Σοφία ενέπνευσε τον Σινάν,
όπως φαίνεται στο τζαμί Σουλεϊμάνϊε.
(Μιμάρ σε αράβικα, τούρκικα, πέρσικα,
και νοτιοσλάβικα θα πει αρχιτέκτονας)
Οι τελευταίοι γνωστοί αρχιτέκτονες
που εργάστηκαν στην Αγία Σοφιά
είναι τα αδέρφια Φοσάτι, Ιταλοελβετοί
μεταξύ 1847 και 1849.
Τα πρώτα ψηφιδωτά τότε αποκαλύφθηκαν.
Και μετά που έγινε το μουσείο το 1935,
εξακολουθεί το ζήτημα της στατικότητας
και της συντήρησης να είναι πρωτεύον
μεταξύ των επιστημόνων.
ποια είναι τώρα τα μνημεία
προς τιμή του αρχιτέκτονα;;
Popule, memento hominis fabri!
Λαὲ, μέμνησο βροτοῦ τέκτονος!
Λαέ να θυμάσαι τον άνθρωπο κατασκευαστή!
ένας Τσέχος γλύπτης, Αυστριακός υπήκοος τότε,
ο Λούντβικ Σίμεκ
έπλασε άγαλμα του Ισίδωρου του Μιλήσιου
να κρατά την Αγία Σοφία πάνω στην άκρη της στέγης
εδώ και άλλη φωτογραφία από τα πλάγια
Πίνακας του Νίκου Εγγονόπουλου,
Ανθέμιος και Ισίδωρος.
...μπροστά στα έργα και τα εργαλεία,
τα πρόσωπα από ταπείνωση
Λόγω της απροσωπίας, θα έκανε εντύπωση
σε ένα μουσουλμάνο φιλόσοφο.
Ο δημιουργός δεν κολλάει σε πρόσωπα,
τιμά μεν τα φέροντα πρόσωπα της ουσίας,
αλλά δεν ειδωλολατρίζεται.
Γλυπτό με την ονομασία «Αρχιτέκτονας»
στο Μινσκ της Λευκορωσίας
το 2007 από τον γλύπτη Vladimir Zhbanov
Άπειρη είναι η τούρκικη τιμή προς τον Σινάν,
ένα παράλληλο μήνυμα προς τους
αρχιτέκτονες χωρών που μισούν την παιδεία,
να συγκρίνουν και να σκεφτούν.
Ποια και η τιμή προς Ικτίνο,
Καλλικράτη και Φειδία;;
Ποιο το νόημα του Παρθενώνα,
αν δεν υπάρχει συμβολισμός
του κτίσματος προς τον κτίσαντα;;
Κι όλα αυτά, για να μπορεί
ο κάθε καρεκλοκράτης
να καπελώνει τους δημιουργούς
φωνάζοντας αναιδώς τα «νενίκηκά σε».
Κι ο λαός να χειροκροτεί...όλα εδώ πληρώνονται.
Ας προσέχαμε, να 'χε γραφτεί αλλιώς η ιστορία.
«ο Ισίδωρος και ο Ανθέμιος ανήκαν στον κύκλο του Αμμώνιου Ερμείου που κατείχε την έδρα της φιλοσοφίας στην Αλεξάνδρεια και είχε μαθητεύσει κοντά στον Πρόκλο. Η Ακαδημία του Πλάτωνα στην Αθήνα είχε κλείσει το 529 μ.Χ., τρία μόλις χρόνια πριν από την έναρξη κατασκευής της Αγίας Σοφίας. Η Σχολή της Αλεξάνδρειας όμως ακόμη λειτουργούσε και ήταν το κέντρο της ελληνικής γνώσης για τη μηχανική και την ακουστική. Ο Φωκάς, έπαρχος της Κωνσταντινούπολης και στενός συνεργάτης του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού ήταν αυτός που κάλεσε τους δύο αρχιτέκτονες. Είχε κι αυτός συνδεθεί με τον κύκλο των νεοπλατωνιστών. Οι νεοπλατωνιστές συνέδεαν σε μία ενιαία φιλοσοφία τις διδαχές του Πυθαγόρα, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και των Μυστηρίων. Ο Φωκάς κατηγορήθηκε για παγανισμό το 545μ.Χ. και αυτοκτόνησε. Διαπιστώνουμε ότι το ελληνικό πνεύμα, «ξένο και παγανιστικό» εκ πρώτης όψεως, βρέθηκε στον πυρήνα της διαμόρφωσης της χριστιανικής ταυτότητας. Η Αγία Σοφία χτίστηκε από έναν κύκλο νεοπλατωνιστών οι οποίοι πίστευαν ότι μέσα από την επιστήμη μπορείς να προσεγγίσεις το θείο. Γνωρίζουμε ότι οι νεοπλατωνιστές ενδιαφέρονταν για τις ιδιότητες και τις αντανακλάσεις του φωτός, ότι είχαν γνώσεις γεωμετρίας και ανώτερων μαθηματικών και ότι υπολόγιζαν τις ιδιότητες των στερεών μέσα σε στερεά. Σκεφτείτε ότι ο «Καλλιχόρος» της Αγίας Σοφίας είναι ένα στερεό μέσα σε στερεό. Ο Παύλος Σιλεντιάριος, μέλος του Αυτοκρατορικού Συμβουλίου, χρησιμοποίησε αυτή τη λέξη τον 6ο αιώνα για να περιγράψει τον χώρο κάτω από τον τρούλο, όπου λαμβάνει χώρα η λειτουργία. Μέσα στην Αγία Σοφία η ενέργεια του ήχου δεν εξανεμίζεται, αλλά αντίθετα συμπυκνώνεται και εντείνεται καθώς ανυψώνεται προς τον τρούλο. Καθώς φτάνει στον τρούλο, επιστρέφει αντηχώντας προς τα κάτω στο πλήθος των πιστών που ψάλλουν κι αυτοί ακολουθώντας τους ψάλτες και ενθυλακώνει τους πάντες μέσα σε μια ηχητική αίσθηση που θα την αποκαλούσαμε «χρυσή βροχή». Οι ψάλτες ψέλλουν. Η Αγία Σοφία απαντά. Η μυσταγωγία δεν είναι παρά η συνέργεια ανάμεσα στο κτίριο και τους πιστούς».
Η καθηγήτρια εξηγεί ότι ανάλογα φαινόμενα εκδηλώνονται με το φως. Με το φως της Ανατολής, στον Όρθρο και με το φως της Δύσης, με τον Εσπερινό. Η Αγία Σοφία είναι σχεδιασμένη για να επιτρέπει αντανακλάσεις του φωτός που μετατρέπουν τη στερεότητα του χώρου σε ρευστότητα.
The Making of Hagia Sophia and the Last Pagans of New Rome
