Διαμαντής Κοραής: «Μετὰ τεσσαρακονθήμερον διατριβήν εἰς τὴν Βιένναν, ἐπέρασα εἰς Τεργέστην, κ’ ἐκεῖθεν εἰς τὴν Βενετίαν, ὅπου διέτριψα ὅλον σχεδὸν τὸν χειμώνα τοῦ 1778 ἔτους, βοσκόμενος ἀκόμη ἀπὸ τὴν ἐλπίδα νὰ λάβω ἀπὸ τοὺς γονεῖς μου τὴν ζητηθεῖσαν ἄδειαν νὰ περάσω εἰς τὴν Γαλλίαν, νὰ σπουδάσω τὴν ἰατρικήν. O σκοπός μου δὲν ἦτο νὰ κατασταθῶ ἰατρός· εἰς δυὸ μόνα πράγματα ἀπέβλεπα, νὰ κερδαίνω τὸν καιρὸν νὰ μὴ βλέπω Τούρκους, ἢ ἂν ἀναγκασθῶ τελευταῖον νὰ τοὺς ἴδω, νὰ ζῶ μεταξὺ τῶν ὡς ἰατρός, ἐπειδὴ τὸ θηριῶδες ἔθνος τοῦτο εἰς μόνους τους ἰατροὺς ἀναγκάζεται νὰ ὑποκρίνεται κάποιαν ἡμερότητα.
https://www.aplotaria.gr/wp-content/uploads/2016/04/ΤΟ-ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ-ΚΕΙΜΕΝΟ-ΤΗΣ-ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑΣ.pdf
Γεννήθηκε το 1748 στη Σμύρνη με καταγωγή από Χίο, πέθανε στο Παρίσι το 1833. Αντίστοιχα, ένας άλλος Χιώτης γιατρός γεννημένος στη Σύρο το 1824, (έπειτα από φυγή των γονιών του, κατόπιν της καταστροφής της Χίου το 1822), ο Μάρκος Πιτσιπιός, έκανε την αντίστροφη προς ανατολάς πορεία. Σπούδασε και σταδιοδρόμησε στη, γαλλόφωνη και στρατιωτική, Αυτοκρατορική Ιατρική Σχολής της Κωνσταντινούπολης. (https://en.wikipedia.org/wiki/Imperial_School_of_Medicine_(Ottoman_Empire)
Ιδρύθηκε το 1827, αλλά το 1848 έγινε ισότιμη των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων.
Οι μισοί καθηγητές ήταν Έλληνες. Οι πιο γνωστοί, οι Φαναριώτες Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής, ο παππούς του μαθηματικού, (https://en.wikipedia.org/wiki/Constantinos_Caratheodory_(1802–1879), ο Σπυρίδων Μαυρογένης (https://en.wikipedia.org/wiki/Spyridon_Mavrogenis), και ο Μάρκος Πιτσιπιός, ή Μάρκος Πασάς, που έφτασε στον ανώτερο βαθμό για μη μουσουλμάνο υπήκοο, αυτόν του αντιστρατήγου. Μετά την έκκληση του Ερρίκου Ντυνάν το 1864, πρωταγωνίστησε στην ίδρυση της Ερυθράς Ημισελήνου το 1868. Πέθανε το 1888 στην νήσο Αντιγόνη, πριγκηπονήσι έξω από την Πόλη. Και επειδή ο μεταρρυθμιστής σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ εμπιστεύθηκε στον γερουσιαστή Μάρκο και το αξίωμα του Συνηγόρου του Πολίτη (ombudsman), είναι ζωντανό ακόμα το λαϊκό ρητό «Πες το ντέρτι σου στον Μάρκο τον Πασά», «Derdini Marko Pasaya Anlat». (https://el.wikipedia.org/wiki/Μάρκο_Πασάς_Πιτσιπιός). Απόγονοί του ζουν σε Ελλάδα, Βρετανία και Τουρκία.
(Αντίστοιχα, στην Αθήνα ιατρική σχολή ιδρύεται το 1837 - υπήρχε το Ιατροσυνέδριο, ένα προστάδιο με την ίδρυση του Οθώνειου Πανεπιστημίου το 1833. Ενώ ο ελληνικός Ερυθρός Σταυρός ξεκινά το 1877 με πρωτοβουλία της βασίλισσας Όλγας και πρώτο πρόεδρο τον νομικό Μάρκο Ρενιέρη γεννημένο στην Τεργέστη με πατέρα Χανιώτη και μητέρα Ιταλίδα. (https://el.wikipedia.org/wiki/Μάρκος_Ρενιέρης). Ο πατέρας του, έμπορος στη Βενετία, είχε διατελέσει και Οθωμανός πρόξενος στην Κέρκυρα).
Πέρυσι μια δισέγγονη του Μάρκου, η Δέσποινα Παπαδοπούλου-Ανάτς (Despina Papadopulu Anaç), εξέδωσε την βιογραφία του προπάππου της. Γεννήθηκε στην Πόλη το 1947, μετανάστευσε με τους διωγμούς στην Αθήνα το 1965, ίδρυσε το 1982 στον Ταύρο την Ανάτς, εταιρεία υγειονομικού και ιατροτεχνολογικού υλικού (https://www.anats.gr/el/sxetika-me-emas). Εδώ βίντεο από την παρουσίαση του βιβλίου στην αίθουσα εκδηλώσεων του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου του Μεγάρου της Παλαιάς Βουλής.
Για αντισύγκριση, ακολουθεί η άγνωστη ιστορία του Τούρκου εμπειρικού αρχιγιατρού το 1821, του Χασάν Αγά Κούρταλη, ή Κουρτ Αλί από την Αταλάντη. Με την κατάληψη της πόλης την 31η Μαρτίου από τον Αντώνη Κοντοσόπουλο, ξάδερφο του Αθανασίου Διάκου, παίρνουν αιχμάλωτο τον γιατρό, αφού σκοτώνουν τα παιδιά και τη γυναίκα του. Έγινε διάσημος από την επιτυχημένη ηπατεκτομή χωρίς αναισθησία, μέσα σε εκκλησάκι του Αϊ-Γιώργη στην Αράχωβα, που έκανε στον Αρτινό οπλαρχηγό Γιάννη Ρούκη, πληγωμένο από τη μάχη της Λιβαδειάς. Ο Μακρυγιάννης μετά τη μάχη των Μύλων αρνήθηκε τη συνδρομή Γάλλου γιατρού που ήθελε να του κόψει το χέρι από τον ώμο, και επέλεξε τον Κούρταλη.
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ο Νικηταράς ο Τουρκοφάγος τον είχαν στην υπηρεσία τους. Μετά τη μάχη του Φαλήρου, το 1827, πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Οθωμανούς. Και αυτοί με τη σειρά τους τον προσλαμβάνουν να θεραπεύει τους δικούς τους τραυματίες. Στη Χαλκίδα παντρεύτηκε μια Τουρκάλα τη Γιανεμέτ, και παρέμειναν στην Ελλάδα μετά την ίδρυση της Ελληνικής Πολιτείας. Το 1857 η χήρα του κάνει αίτηση στην επιτροπή για χορήγηση εθνικής σύνταξης. Η επιτροπή συμφωνεί και του δίνει μετά θάνατον, επιπλέον, τον τίτλο του αρχιάτρου. Ακόμα και τυφλός από γεράματα δίδασκε την τέχνη του στον ανιψιό του Μπραΐμ Αγά και στον χειρουργό Παύλο Σιταρά.
https://www.newsit.gr/mia-stagona-istoria/enas-tourkos-iroas-tou-ellinikou-agona-tou-1821/2742684/
Les Arabes et les Turcs philhellènes pendant l'insurrection
https://ojs.lib.uom.gr/index.php/BalkanStudies/article/view/2111/2134
Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1999. «Χασάν Αγάς Κουρταλής – Αταλαντινός Οθωμανός Γιατρός το 1821». Ανάτυπο από το περιοδικό «Λοκρικά Χρονικά» 4/1998, σελ. 93-108. Αταλάντη 1999.
Και ξανά, παράλληλο κείμενο του Κοραή, που ζητάει από τους επαναστάτες να πολεμήσουν μεν, αλλά με ανθρωπιά και δικαιοσύνη απέναντι στους αμάχους, καλώντας να μείνουν όσοι Τούρκοι και μουσουλμάνοι θα ήθελαν να ζήσουν μαζί μας.
Πολεμήσατε, φίλοι καὶ αδελφοί, τοὺς ἀπανθρώπους καὶ σκληροὺς Τούρκους· ὄχι ὅμως ὡς Τούρκους, ὄχι ὡς φονείς, ἀλλ' ὡς γενναίοι τῆς ἐλευθερίας στρατιῶται, ὡς ὑπερασπισταὶ τῆς ἱερᾶς ἡμῶν θρησκείας καὶ τῆς πατρίδος. Χύσατε χωρὶς ἔλεον τὸ αἷμα τῶν ἐχθρῶν, ὅσους εὕρετε ἐξωπλισμένους κατὰ τῆς ἐλευθερίας, καὶ ἐτοίμους νὰ σὰς στερήσωσι τὴν ζωήν. Ἀς ἀποθάνῃ ὅστις τυραννικῶς σφίγγει τῶν Γραικῶν τὰς ἀλύσεις, καὶ τοὺς ἐμποδίζει νὰ ρήξωσι τὰ δεσμά των. Ἀλλὰ σπλαγχνίσθητε τὸν ἥσυχον Τούρκον, ὅστις ζητεῖ τὴν σωτηρίαν του μὲ τὴν φυγήν, ἤ εὐαρεστείται να μείνῃ εἰς τὴν Ἑλλάδα, ὑποτασσόμενος εἰς νόμους δικαίους, καὶ γευόμενος καὶ αὐτὸς τοὺς καρποὺς τῆς ἐλευθερίας, καθὼς οἱ Γραικοί, καθὼς καὶ αὐτοὶ τῆς Αἰγύπτου οἱ Τούρκοι. Ἀς ἤναι ἡ εκδίκησις ἡμῶν φοβερά, ἀλλ' ἀς γένῃ μὲ δικαιοσύνην. Ἀς δείξωμεν εἰς τὸ ἄγριον τῶν Μουσουλμάνων γένος, ὅτι μόνη τῆς ἐλευθερίας ἡ επιθυμία, καὶ ὄχι ἡ δίψα τοῦ φόνου καὶ τῆς ἀρπαγῆς μὰς ἐξώπλισε τὰς χείρας. Ἀς μάθωσιν οἱ ἀπάνθρωποι Τούρκοι ἀπὸ τὴν ἡμετέραν φιλανθρωπίαν, ὅτι διὰ νὰ παύσωμεν τὰς καθημερινὰς ἀδικίας, τὴν καθημερινὴν ἔκχυσιν τοῦ Ἑλληνικοῦ αἵματος, ἀναγκαζόμεθα πρὸς καιρὸν νὰ χύσωμεν ὀλίγον τουρκικὸν αἷμα.
https://el.wikisource.org/wiki/Σάλπισμα_Πολεμιστήριον
Το σκίτσο (από http://deti-i-mama.ru/) δείχνει τη ρωσική παιδική φιγούρα του γιατρού Αϊμπόλιτ, Доктор Айболит, ο γιατρός Αχπονάης, κατά λέξη στα στα ελληνικά. (https://en.wikipedia.org/wiki/Doctor_Aybolit) Πρόκειται για μετακένωση στα ρώσικα αγγλικού λογοτεχνικού ήρωα, του Ντόκτορ Ντούλιτλ, (https://en.wikipedia.org/wiki/Doctor_Dolittle), ενός γιατρού που επικοινωνεί με τα ζώα και μαθαίνει έτσι καλύτερα τον κόσμο και τους νόμους της φύσης. Και ο νοών νοείτω.
https://www.aplotaria.gr/wp-content/uploads/2016/04/ΤΟ-ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ-ΚΕΙΜΕΝΟ-ΤΗΣ-ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑΣ.pdf
Γεννήθηκε το 1748 στη Σμύρνη με καταγωγή από Χίο, πέθανε στο Παρίσι το 1833. Αντίστοιχα, ένας άλλος Χιώτης γιατρός γεννημένος στη Σύρο το 1824, (έπειτα από φυγή των γονιών του, κατόπιν της καταστροφής της Χίου το 1822), ο Μάρκος Πιτσιπιός, έκανε την αντίστροφη προς ανατολάς πορεία. Σπούδασε και σταδιοδρόμησε στη, γαλλόφωνη και στρατιωτική, Αυτοκρατορική Ιατρική Σχολής της Κωνσταντινούπολης. (https://en.wikipedia.org/wiki/Imperial_School_of_Medicine_(Ottoman_Empire)
Ιδρύθηκε το 1827, αλλά το 1848 έγινε ισότιμη των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων.
Οι μισοί καθηγητές ήταν Έλληνες. Οι πιο γνωστοί, οι Φαναριώτες Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής, ο παππούς του μαθηματικού, (https://en.wikipedia.org/wiki/Constantinos_Caratheodory_(1802–1879), ο Σπυρίδων Μαυρογένης (https://en.wikipedia.org/wiki/Spyridon_Mavrogenis), και ο Μάρκος Πιτσιπιός, ή Μάρκος Πασάς, που έφτασε στον ανώτερο βαθμό για μη μουσουλμάνο υπήκοο, αυτόν του αντιστρατήγου. Μετά την έκκληση του Ερρίκου Ντυνάν το 1864, πρωταγωνίστησε στην ίδρυση της Ερυθράς Ημισελήνου το 1868. Πέθανε το 1888 στην νήσο Αντιγόνη, πριγκηπονήσι έξω από την Πόλη. Και επειδή ο μεταρρυθμιστής σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ εμπιστεύθηκε στον γερουσιαστή Μάρκο και το αξίωμα του Συνηγόρου του Πολίτη (ombudsman), είναι ζωντανό ακόμα το λαϊκό ρητό «Πες το ντέρτι σου στον Μάρκο τον Πασά», «Derdini Marko Pasaya Anlat». (https://el.wikipedia.org/wiki/Μάρκο_Πασάς_Πιτσιπιός). Απόγονοί του ζουν σε Ελλάδα, Βρετανία και Τουρκία.
(Αντίστοιχα, στην Αθήνα ιατρική σχολή ιδρύεται το 1837 - υπήρχε το Ιατροσυνέδριο, ένα προστάδιο με την ίδρυση του Οθώνειου Πανεπιστημίου το 1833. Ενώ ο ελληνικός Ερυθρός Σταυρός ξεκινά το 1877 με πρωτοβουλία της βασίλισσας Όλγας και πρώτο πρόεδρο τον νομικό Μάρκο Ρενιέρη γεννημένο στην Τεργέστη με πατέρα Χανιώτη και μητέρα Ιταλίδα. (https://el.wikipedia.org/wiki/Μάρκος_Ρενιέρης). Ο πατέρας του, έμπορος στη Βενετία, είχε διατελέσει και Οθωμανός πρόξενος στην Κέρκυρα).
Πέρυσι μια δισέγγονη του Μάρκου, η Δέσποινα Παπαδοπούλου-Ανάτς (Despina Papadopulu Anaç), εξέδωσε την βιογραφία του προπάππου της. Γεννήθηκε στην Πόλη το 1947, μετανάστευσε με τους διωγμούς στην Αθήνα το 1965, ίδρυσε το 1982 στον Ταύρο την Ανάτς, εταιρεία υγειονομικού και ιατροτεχνολογικού υλικού (https://www.anats.gr/el/sxetika-me-emas). Εδώ βίντεο από την παρουσίαση του βιβλίου στην αίθουσα εκδηλώσεων του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου του Μεγάρου της Παλαιάς Βουλής.
Για αντισύγκριση, ακολουθεί η άγνωστη ιστορία του Τούρκου εμπειρικού αρχιγιατρού το 1821, του Χασάν Αγά Κούρταλη, ή Κουρτ Αλί από την Αταλάντη. Με την κατάληψη της πόλης την 31η Μαρτίου από τον Αντώνη Κοντοσόπουλο, ξάδερφο του Αθανασίου Διάκου, παίρνουν αιχμάλωτο τον γιατρό, αφού σκοτώνουν τα παιδιά και τη γυναίκα του. Έγινε διάσημος από την επιτυχημένη ηπατεκτομή χωρίς αναισθησία, μέσα σε εκκλησάκι του Αϊ-Γιώργη στην Αράχωβα, που έκανε στον Αρτινό οπλαρχηγό Γιάννη Ρούκη, πληγωμένο από τη μάχη της Λιβαδειάς. Ο Μακρυγιάννης μετά τη μάχη των Μύλων αρνήθηκε τη συνδρομή Γάλλου γιατρού που ήθελε να του κόψει το χέρι από τον ώμο, και επέλεξε τον Κούρταλη.
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ο Νικηταράς ο Τουρκοφάγος τον είχαν στην υπηρεσία τους. Μετά τη μάχη του Φαλήρου, το 1827, πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Οθωμανούς. Και αυτοί με τη σειρά τους τον προσλαμβάνουν να θεραπεύει τους δικούς τους τραυματίες. Στη Χαλκίδα παντρεύτηκε μια Τουρκάλα τη Γιανεμέτ, και παρέμειναν στην Ελλάδα μετά την ίδρυση της Ελληνικής Πολιτείας. Το 1857 η χήρα του κάνει αίτηση στην επιτροπή για χορήγηση εθνικής σύνταξης. Η επιτροπή συμφωνεί και του δίνει μετά θάνατον, επιπλέον, τον τίτλο του αρχιάτρου. Ακόμα και τυφλός από γεράματα δίδασκε την τέχνη του στον ανιψιό του Μπραΐμ Αγά και στον χειρουργό Παύλο Σιταρά.
https://www.newsit.gr/mia-stagona-istoria/enas-tourkos-iroas-tou-ellinikou-agona-tou-1821/2742684/
Les Arabes et les Turcs philhellènes pendant l'insurrection
https://ojs.lib.uom.gr/index.php/BalkanStudies/article/view/2111/2134
Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1999. «Χασάν Αγάς Κουρταλής – Αταλαντινός Οθωμανός Γιατρός το 1821». Ανάτυπο από το περιοδικό «Λοκρικά Χρονικά» 4/1998, σελ. 93-108. Αταλάντη 1999.
Και ξανά, παράλληλο κείμενο του Κοραή, που ζητάει από τους επαναστάτες να πολεμήσουν μεν, αλλά με ανθρωπιά και δικαιοσύνη απέναντι στους αμάχους, καλώντας να μείνουν όσοι Τούρκοι και μουσουλμάνοι θα ήθελαν να ζήσουν μαζί μας.
Πολεμήσατε, φίλοι καὶ αδελφοί, τοὺς ἀπανθρώπους καὶ σκληροὺς Τούρκους· ὄχι ὅμως ὡς Τούρκους, ὄχι ὡς φονείς, ἀλλ' ὡς γενναίοι τῆς ἐλευθερίας στρατιῶται, ὡς ὑπερασπισταὶ τῆς ἱερᾶς ἡμῶν θρησκείας καὶ τῆς πατρίδος. Χύσατε χωρὶς ἔλεον τὸ αἷμα τῶν ἐχθρῶν, ὅσους εὕρετε ἐξωπλισμένους κατὰ τῆς ἐλευθερίας, καὶ ἐτοίμους νὰ σὰς στερήσωσι τὴν ζωήν. Ἀς ἀποθάνῃ ὅστις τυραννικῶς σφίγγει τῶν Γραικῶν τὰς ἀλύσεις, καὶ τοὺς ἐμποδίζει νὰ ρήξωσι τὰ δεσμά των. Ἀλλὰ σπλαγχνίσθητε τὸν ἥσυχον Τούρκον, ὅστις ζητεῖ τὴν σωτηρίαν του μὲ τὴν φυγήν, ἤ εὐαρεστείται να μείνῃ εἰς τὴν Ἑλλάδα, ὑποτασσόμενος εἰς νόμους δικαίους, καὶ γευόμενος καὶ αὐτὸς τοὺς καρποὺς τῆς ἐλευθερίας, καθὼς οἱ Γραικοί, καθὼς καὶ αὐτοὶ τῆς Αἰγύπτου οἱ Τούρκοι. Ἀς ἤναι ἡ εκδίκησις ἡμῶν φοβερά, ἀλλ' ἀς γένῃ μὲ δικαιοσύνην. Ἀς δείξωμεν εἰς τὸ ἄγριον τῶν Μουσουλμάνων γένος, ὅτι μόνη τῆς ἐλευθερίας ἡ επιθυμία, καὶ ὄχι ἡ δίψα τοῦ φόνου καὶ τῆς ἀρπαγῆς μὰς ἐξώπλισε τὰς χείρας. Ἀς μάθωσιν οἱ ἀπάνθρωποι Τούρκοι ἀπὸ τὴν ἡμετέραν φιλανθρωπίαν, ὅτι διὰ νὰ παύσωμεν τὰς καθημερινὰς ἀδικίας, τὴν καθημερινὴν ἔκχυσιν τοῦ Ἑλληνικοῦ αἵματος, ἀναγκαζόμεθα πρὸς καιρὸν νὰ χύσωμεν ὀλίγον τουρκικὸν αἷμα.
https://el.wikisource.org/wiki/Σάλπισμα_Πολεμιστήριον
Το σκίτσο (από http://deti-i-mama.ru/) δείχνει τη ρωσική παιδική φιγούρα του γιατρού Αϊμπόλιτ, Доктор Айболит, ο γιατρός Αχπονάης, κατά λέξη στα στα ελληνικά. (https://en.wikipedia.org/wiki/Doctor_Aybolit) Πρόκειται για μετακένωση στα ρώσικα αγγλικού λογοτεχνικού ήρωα, του Ντόκτορ Ντούλιτλ, (https://en.wikipedia.org/wiki/Doctor_Dolittle), ενός γιατρού που επικοινωνεί με τα ζώα και μαθαίνει έτσι καλύτερα τον κόσμο και τους νόμους της φύσης. Και ο νοών νοείτω.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου