αντιφασιστικό τραγούδι του 1933, την 27η Ιανουαρίου 2016,
Ημέρα Μνήμης Θυμάτων του Ολοκαυτώματος.
Ένα από τα πρώτα στρατόπεδα συγκέντρωσης για πολιτικούς κρατούμενους, κυρίως σοσιαλιστές και κομμουνιστές, ήταν το Börgermoor (Emslandlager I) στην Κάτω Σαξονία, και όταν άνοιξε τον Ιούνιο 1933 ήταν δυναμικότητας 1000 κρατούμενων, οι δε φύλακες του ανήκαν στα SS.
Στους κρατούμενους ήταν απαγορευμένο να τραγουδούν πολιτικά τραγούδια και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα ένας ανθρακωρύχος και ένας ηθοποιός να γράψουν τους στίχους και ένας εμποροϋπάλληλος τη μουσική, και αυτό τους επιτρεπόταν να το τραγουδούν.
28 Αυγούστου 1933 έγινε η πρώτη παρουσίαση του.
Όπως αφηγείται ο συνθέτης, o ίδιος διεύθυνε την χορωδία με μια σπασμένη λαβή από φτυάρι. Προς το τέλος άρχισαν να το τραγουδούν και τα SS.
Κάτι αντίστοιχο έγινε και με τον Θεοδωράκη όταν τον εκτόπισαν στην Ζάτουνα.Τον πρώτο καιρό δεν του επέτρεπαν να έχει και να διαβάζει βιβλία και περιοδικά. Δεν επέτρεπαν, επίσης, να έχει κάποια αλληλογραφία, ενώ απαγορευόταν ακόμα και οι ίδιοι οι χωροφύλακες να του μιλάνε. Αλλά καθώς ήταν κι αυτοί “εξόριστοι” κι απομονωμένοι μαζί με τον ίδιο, με τον καιρό άρχισαν να τον συμπαθούν, αλλά και να εξοικειώνονται με τη μουσική του. Στην ουσία, έγιναν το πρώτο ακροατήριο των τραγουδιών από τις «Αρκαδίες» που συνέθετε ο Θεοδωράκης στο πιάνο. Όπως ο ίδιος έχει δηλώσει, οι ίδιοι οι χωροφύλακες του ζήταγαν να παίξει τα τραγούδια του.
πρώτος φανέρωσε το τραγούδι στο ελληνικό ίντερνετ
ο ιστολόγος Αθεόφοβος το 2011, από όπου και τα παραπάνω
~~~~~~~
Wohin auch das Auge blicket,
Όπου πάλι το μάτι κοιτά
Moor und Heide nur ringsum.
βάλτος και χερσότοπος μόνο τριγύρω
Vogelsang uns nicht erquicket,
των πουλιών το τραγούδι δεν μας συναρπάζει
Eichen stehen kahl und krumm
βελανιδιές στέκουν γυμνές και γυρτές
Wir sind die Moorsoldaten
είμαστε οι φαντάροι του βάλτου
und ziehen mit dem Spaten ins Moor
παρελάζουμε με το φτυάρι στο βάλτο
Hier in dieser öden Heide
εδώ σε αυτό τον άγονο χερσότοπο
ist das Lager aufgebaut,
το στρατόπεδο χτίστηκε
wo wir fern von jeder Freude
όπου είμαστε μακριά από κάθε χαρά
hinter Stacheldraht verstaut
πίσω από συρματόπλεγμα ριγμένοι
Wir sind...
Morgens ziehen die Kolonnen
το πρωί τραβάν οι διμοιρίες
in das Moor zur Arbeit hin
στον βάλτο για δουλειά
Graben bei dem Brand der Sonne,
σκάβουν με τo κάμα του ήλιου
doch zur Heimat steht ihr Sinn
μα στην πατρίδα στέκει η σκέψη τους
Wir sind...
Heimwärts, heimwärts jeder sehnet
με στόχο την πατρίδα καθένας ποθεί
nach den Eltern, Weib und Kind
τους γονείς, την γυναίκα, το παιδί
Manche Brust ein Seufzer dehnet,
κάποιο στήθος ένα στεναγμό σέρνει
weil wir hier gefangen sind.
επειδή εδώ φυλακισμένοι είμαστε
Wir sind...
Auf und nieder gehn die Posten
πάνω κάτω πάνε οι φύλακες
keiner, keiner kann hindurch
κανένας δεν μπορεί να διαφύγει
Flucht wird nur das Leben kosten,
μια διαφυγή μόνο τη ζωή θα μας κοστίσει
vierfach ist umzäunt die Burg
τετράφραχτο είναι το κάστρο
Wir sind...
Doch für uns gibt es kein Klagen,
όμως σε μας δεν βρίσκεται παράπονο
ewig kann's nicht Winter sein
παντοτινός δεν μπορεί ο χειμώνας να είναι
Einmal werden kann froh wir sagen
κάποτε θα μπορέσουμε χαρούμενοι να πούμε
Heimat, du bist wieder mein
πατρίδα είσαι πάλι δικιά μου
Dann ziehn die Moorsoldaten
Τότε οι φαντάροι του βάλτου
nicht mehr mit dem Spaten ins Moor
δεν θα παρελάζουν πια με το φτυάρι στο βάλτο
Οι στρατιώτες του βάλτου
(από το έργο "Τρόμος και Αθλιότητα του Γ' Ράιχ", 1938)
Ολούθε τάγματα μας ζώνουν
κι ελόγου τους ακόμα μαλώνουν
για του Ένγκελς και του Λένιν τις αρχές.
Ώσπου με του Μαρξ και του Κάουτσκι τους τόμους
στα σκισμένα χέρια και με σκυμένους ώμους
των ναζήδων τα μπουντρούμια τους ενώνουν.
(Στρατόπεδο συγκέντρωσης Εστερβέγκεν, 1934.
Μερικοί κρατούμενοι ανακατεύουν τσιμέντο.)
ΜΠΡΥΛ (σιγανά στον Ντίβενμπαχ): Κρατήσου μακριά από τον Λόμαν, κάνει νερά.
ΝΤΙΒΕΝΜΠΑΧ (δυνατά): Ε, Λόμαν, ο Μπρυλ λέει να κρατηθώ μακρά σου, γιατί κάνεις νερά.
ΜΠΡΥΛ: Γουρούνι.
ΛΟΜΑΝ: Εσύ το λες αυτό, προδότη; Γιατί βάλανε στην απομόνωση τον Καρλ;
ΜΠΡΥΛ: Μήπως εξ αιτίας μου; Μήπως εγώ έχω τσιγάρα, που κανένας δεν ξέρει πού τα βρίσκω;
ΛΟΜΑΝ: Πότε είχα εγώ τσιγάρα;
ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Ήσυχα!
(Ένας φρουρός SS περνάει πάνω στο ανάχωμα)
ΦΡΟΥΡΟΣ: Εδώ ακούστηκαν κουβέντες. Ποιος μίλησε; (Κανείς δεν απαντάει) Αν ξαναγίνει, θα πάτε ολοι στην απομόνωση. Ξηγηθήκαμε; Εμπρός, τραγουδάτε τώρα!
(Οι κρατούμενοι τραγουδάνε την πρώτη στροφή του τραγουδιού "Οι στρατιώτες του βάλτου". Ο φρουρός προχωρεί)
Όπου κι αν το μάτι ρίξεις
βάλτος και ξερά κλαδιά
τα πουλιά δεν κελαηδούνε
στην ξερή βαλανιδιά.
Του βάλτου είμαστε φαντάροι
κι όλη μέρα μες στο βάλτο
με το φτυάρι.
ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Μα γιατί τσακωνόσαστε συνέχεια, ακόμη και τώρα;
ΝΤΙΒΕΝΜΠΑΧ: Τη δουλειά σου εσύ θεολόγε, εσύ δεν καταλαβαίνεις. (Για τον Μπρυλ) Αυτουνού εδώ το κόμμα υπερψήφισε στο Ράιχσταγκ την εξωτερική πολιτική του Χίτλερ. Κι αυτός (δείχνει τον Λόμαν) λέει πως η εξωτερική πολιτική του σημαίνει πόλεμο.
ΜΠΡΥΛ: Όχι όμως αν είμαστε εμείς παρόντες.
ΛΟΜΑΝ: Μ' εσάς παρόντες έγινε κιόλας ένας πόλεμος.
ΜΠΡΥΛ: Εξ άλλου η Γερμανια στρατιωτικά είναι πολύ αδύναμη.
ΛΟΜΑΝ: Πάντως όταν παντρευτήκατε τον Χίτλερ του δώσατε προίκα ένα θωρηκτό.
ΘΕΟΛΟΓΟΣ (στον Ντίβενμπαχ): Εσύ τι ήσουνα σοσιαλδημοκράτης ή κομμουνιστής;
ΝΤΙΒΕΝΜΠΑΧ: Εγώ κρατιόμουνα πάντα απ' έξω.
ΛΟΜΑΝ: Ενώ τώρα μέσα είσαι μια χαρά, εδώ στο στρατόπεδο, αν μ' εννοείς.
ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Ήσυχα!
(Ο SS παρουσιάζεται ξανά. Τους παρατηρεί. Αργά-αργά, ο Μπρυλ αρχίζει τη δεύτερη στροφή του τραγουδιού "Στρατιώτες του βάλτου". Ο SS προχωρεί.)
Άγρυπνοι φρουροί μας ζώνουν
τριπλό σύρμα μας κυκλώνει
με το θάνατο πληρώνεις
την ανώφελη φυγή.
Του βάλτου είμαστε φαντάροι
κι όλη μέρα μες στο βάλτο
με το φτυάρι.
ΛΟΜΑΝ (πετάει το φτυάρι): Όταν σκέφτομαι πως βρίσκομαι εδώ μέσα επειδή εξ αιτίας σας δεν μπόρεσε να γίνει το Ενωτικό Μέτωπο, μου 'ρχεται και τώρα να σου σπάσω το κεφάλι.
ΜΠΡΥΛ: Ώστε έτσι, ε; Ή γινόμαστε αδέλφια ή σου σπάω το κεφάλι! Ενωτικό Μέτωπο! Πουλί μου το ξέρω καλά το τραγουδάκι σου: Τι καλά που θα ήτανε να μας παίρνατε τον κόσμο!
ΛΟΜΑΝ: Όχι, αφήστε καλύτερα να σας τον πάρει ο Χίτλερ! Προδότες του λαού!
ΜΠΡΥΛ: (έξω φρενών σηκώνει το φτυάρι εναντίον του Λόμαν, που κι αυτός κρατάει έτοιμο το δικό του) : Θα σου δείξω , εγώ!
ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Ήσυχα!
(Αρχίζει να τραγουδάει βιαστικά την τεελυταία στροφή του τραγουδιού. Ο φρουρός εμφανίζεται πάλι και οι υπόλοιποι μπαίνουν στο τραγούδι συνεχίζοντας ν' ανακατεύουν το τσιμέντο)
Μα για μας δεν έχει θρήνους
ο χειμώνας θα περάσει
με χαρα θα ξαναδούμε
της πατρίδας μας τη γη.
Και του βάλτου οι φαντάροι
δε θα στέκουν μες στο βάλτο
με το φτυάρι.
ΦΡΟΥΡΟΣ: Ποιος φώναξε 'δω "προδότες του λαού";
(Κανένας δεν απαντάει)
ΦΡΟΥΡΟΣ: Δε βάζετε μυαλό. (Στο Λόμαν) Ποιος;
(Ο Λόμαν κοιτάζει τον Μπρυλ και δεν μιλάει)
ΦΡΟΥΡΟΣ (στον Ντίβενμπαχ): Ποιος;
(Ο Ντίβενμπαχ μένει σιωπηλός)
ΦΡΟΥΡΟΣ (στον θεολόγο): Ποιος;
(Ο θεολόγος δεν μιλάει)
ΦΡΟΥΡΟΣ (στον Μπρυλ): Ποιος;
(Ο Μπρυλ δεν μιλάει)
ΦΡΟΥΡΟΣ: Σας δίνω άλλα πέντε δευτερόλεπτα, αλλιώς θα σας κλείσω μέσα στην απομόνωση μέχρι να σαπίσετε.
(Περιμένει πέντε δευτερόλεπτα. 'Ολοι στεκονται βουβοί και κοιτάζουν μπροστά τους.)
ΦΡΟΥΡΟΣ: Εμπρός στην απομόνωση.
(η μετάφραση είναι μια διασκευή του Μεθόδιου Αργουμέντη)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου