Άρνηση Δίψας

·······

Σε περιγιάλια εφηβικά

είχαμε κάποτε διψάσει,

πίναμε αέρα που 'χε φτάσει

από χίλια μίλια μακριά.

Πάνω στην άμμο γράφαμε 

«δίψα για αυθορμησία»,

ευτυχώς, στην υγρασία

σβήστηκε, κι αργότερα

ξεγνοιάσαμε.

Με τι καρδιά, με τι πνοή,

τι πόθους και τι πάθος

ζωή μας σχεδιάζαμε·

άσκοπο λάθος αποδείχτηκε!

αλλάξαμε, χορτάσαμε,

και πλέον δεν διψάσαμε.

«Το περιγιάλι το κρυφό…»: ένα παρεξηγημένο ποίημα – 

People & Ideas

https://peopleandideas.gr/el/2010/09/13/seferis-2/

Sep 13, 2010

Το σύντομο αυτό ποίημα του Σεφέρη, πολύ δημοφιλές στην Κύπρο, θεωρήθηκε (και θεωρείται) από πολλούς ότι έχει πηγή έμπνευσης ένα πολύ όμορφο ακρογιάλι της Κύπρου, την παραλία του Κόννου στον Πρωταρά, στις ανατολικές ακτές του νησιού μας. Σαν τέτοιο το συστήνουν οι ξεναγοί, έτσι το χρησιμοποιούν σε κείμενά τους δημοσιογράφοι και άλλοι. Δυστυχώς, παρ’ όλη την αγάπη και τους δεσμούς του ποιητή με την Κύπρο, παρ’ όλο ότι μια ολόκληρη ποιητική του συλλογή είναι εμπνευσμένη από την Κύπρο, αυτό δεν ευσταθεί.

Ο Σεφέρης ήρθε για πρώτη φορά στην Κύπρο το φθινόπωρο του 1953. Το ποίημα «Άρνηση» είναι το πέμπτο της πρώτης ποιητικής συλλογής «Στροφή», που εξέδωσε ο Σεφέρης  το 1931, είκοσι δύο ολόκληρα χρόνια πριν από το ταξίδι του στο νησί. Τα ποιήματα της συλλογής είναι γραμμένα μετά την επιστροφή του από το Παρίσι (1924) και απηχούν απαισιόδοξα συναισθήματα και δύσκολες ψυχικές καταστάσεις αυτής της περιόδου. Τέτοιες καταστάσεις είναι, για παράδειγμα, οι ίδιες οι σπουδές του στα νομικά που δεν τις ήθελε, που τις ακολούθησε κατ’ απαίτηση του πατέρα του και που τον έκαναν συχνά πολύ δυστυχισμένο. Είναι ακόμη δυο άτυχοι έρωτές του, με την κόρη της σπιτονοικοκυράς του στο Παρίσι και λίγο αργότερα με κάποια άλλη κοπέλα, τη Jacqueline, με την οποία χώρισε γιατί γνώριζε εκ των προτέρων την αντίδραση της οικογένειάς του. Πολλές λεπτομέρειες για όλα αυτά και την ψυχολογική του κατάσταση μας δίνει το βιβλίο της αδελφής του Ιωάννας Τσάτσου, «Ο αδελφός μου Γ. Σεφέρης», καθώς και τα ημερολόγια του ποιητή (Μέρες Α).

Η «Άρνηση», λοιπόν, είναι ποίημα αυτής της περιόδου, ένα ερωτικό ποίημα, αλλά και ποίημα που περικλείει ένα από τα προσφιλή θέματα του Σεφέρη, την τραγικότητα του «ανθρώπου που ξαστόχησε», του ανθρώπου που ξεκίνησε με όνειρα, με επιθυμίες, με πάθος για τη ζωή, αλλά που κάποια στιγμή συνειδητοποιεί πως η ζωή του ήταν ένα μοιραίο λάθος, πως χαράχτηκε πάνω σ’ ένα λανθασμένο δρόμο κι αποφασίζει ν’ αλλάξει ζωή.

Ο ερωτισμός του ποιήματος δεν μαρτυρείται μόνο από το «κρυφό» (τόπος μυστικής συνάντησης) αλλά και από το γράψιμο του ονόματος στην άμμο. Ένα ερωτευμένο ζευγάρι,  περπατάει σ’ ένα ερημικό, αμμουδερό ακρογιάλι. Η άρνηση όμως βρίσκεται διαρκώς μπροστά του. Άρνηση της φύσης να σβήσει τη δίψα τους (το νερό είναι γλυφό), άρνηση της αμμουδιάς να κρατήσει το χαραγμένο όνομα. Παμπάλαιη όσο και διαχρονική συνήθεια των ερωτευμένων να χαράζουν τα ονόματά τους ή τα αρχικά τους πάνω σε κορμούς δέντρων ή όπου αλλού, ακόμα και πάνω στην άμμο κι ας ξέρουν, ή ας μην προνοούν, πόσο φευγαλέο θα είναι αυτό το γράψιμο. Και, τέλος, άρνηση της ίδιας της ζωής να πραγματοποιήσει τα όνειρα και τις επιδιώξεις των εραστών-αφηγητών. Με μια μελαγχολική παραδοχή του λάθους που έκαναν αποφασίζουν ν’ αλλάξουν ζωή.

Δεν νομίζω πως ο κόσμος που τραγουδάει τ’ όμορφο αυτό ποίημα με τη θαυμάσια μελοποίηση του Θεοδωράκη, πάει σ’ όλο το βάθος του ποιήματος. Οι πιο πολλοί περικλείουν όλο το νόημά του στον πρώτο στίχο. Γι’ αυτούς είναι ένα ποίημα που υμνεί ένα όμορφο ακρογιάλι. Τίποτ’ άλλο. Άλλοι ίσως σταματάνε στον τίτλο «Άρνηση» και συμβολικά το κάνουν ένα τραγούδι αντίστασης. (Όταν γινόταν η κηδεία του Σεφέρη, το 1971, τον καιρό της δικτατορίας, μ’ αυτό το τραγούδι χιλιάδες κόσμος συνόδεψε τον ποιητή στον τάφο. Ίσως γιατί συνδύασε τον τίτλο «Άρνηση» με την περίφημη δήλωση του Σεφέρη κατά της δικτατορίας). Κι άλλοι, τέλος, ίσως να γοητεύονται και να συνεπαίρνονται από κείνο το τελευταίο «κι αλλάξαμε ζωή», όνειρο που καθένας μας έκανε κάποια στιγμή της ζωής του. Πολλές οι ερμηνείες, πολλά τα νοήματα. Ποια είναι η αλήθεια; Πέρα από το ότι σίγουρα δεν γράφτηκε για κάποιο ακρογιάλι της Κύπρου (αλλά και τι πειράζει αν το πιστεύουμε;)  όλα τα άλλα επιτρέπονται. Αυτή είναι η ομορφιά και το μεγαλείο της ποίησης, η πολυσημία της, που έχει να δώσει κάτι διαφορετικό στον καθένα.

https://digilove.eu/giorgos-seferis-i-allios-i-syntomi-istoria-mias-arnisis/ (Γιώργου Περισανίδη)

Η ιστορία της Άρνησης ξεκινά στις αρχές της δεκαετίας του 1920, στο Παρίσι, όπου ο νεαρός μας ποιητής σπουδάζει νομική και προετοιμάζεται από την οικογένεια του για καριέρα στο διπλωματικό σώμα.

Εκεί στο Παρίσι, το 1923, θα γνωρίσει την 18 χρονών τότε Ζακλίν Πουγιουλόν. Θα ζήσουν έναν έρωτα για περίπου 2 χρόνια που θα διακοπεί όταν ο Σεφέρης επιστρέφει στην Αθήνα και εκείνη μένει πίσω.

Η απόσταση θα πυροδοτήσει μια αλληλογραφία ανάμεσα στο ζευγάρι, που θα κρατήσει περίπου 10 χρόνια. Σε κάποιο από τα γράμματα του ο Σεφέρης που φαίνεται να επιλέγει την μοναχική ζωή του ποιητή…και να αρνείται την ζωή μέσα σε έναν γάμο με την Ζακλίν…σε ένα από τα γράμματα που θα στείλει στην τρελαμένη από έρωτα Ζακλίν, θα συμπεριλάβει τους παρακάτω στίχους:

“…Στο περιγιάλι το κρυφό
Κι άσπρο σαν περιστέρι
Διψάσαμε το μεσημέρι
Μα το νερό γλυφό

Πάνω στην άμμο την ξανθή
Γράψαμε το όνομα της
Ωραία που φύσηξε ο μπάτης
Και σβήστηκε η γραφή

Με τι καρδιά, με τι πνοή
Τι πόθους και τι πάθος
Πήραμε τη ζωή μας.
Λάθος!
Κι αλλάξαμε ζωή…”

Με τους ίδιους στίχους…και με τον χαρακτηριστικό τίτλο “…Άρνηση…” ο Σεφέρης θα το συμπεριλάβει στην πρώτη του ποιητική συλλογή που θα εκδώσει μερικά χρόνια μετά το 1931. (Στροφή)

Έγραψα με τους ίδιους στίχους και δεν είναι λάθος, όμως ο Σεφέρης όταν τελικά εκδίδει το ποίημα προχωρά σε μια μικρή αλλαγή μιας στίξης.

Στον τελευταίο μέρος του ποιήματος, μια τελεία θα αντικατασταθεί από μια άνω τελεία αλλάζοντας έτσι και το νόημα της πρότασης:

“…Με τι καρδιά, με τι πνοή
Τι πόθους και τι πάθος
Πήραμε τη ζωή μας· λάθος!

Κι αλλάξαμε ζωή…”