Με αφορμή τον θάνατο του Αρτινού
φιλόλογου και ποιητή Γιάννη Δάλλα (1924-2020)
https://el.wikipedia.org/wiki/Γιάννης_Δάλλας
δημοταρακτικό ταξίδι με το ποίημά του
«Δημοταράκτες»
(απαγγελία, https://youtu.be/AGQlfEqze8U )
Αυτός εκεί και με τη σκέψη του σκοπεύει,
ρίχνει κάτι απλωτές ματιές σαν δίχτυα,
κι η άκρη του κανθού του αγκίστρι.
Η σκέψη πίσω απ΄ τα σμιγμένα φρύδια σαν βολίδα,
κι η τρύπα της καρδιάς που στόχευσε κρατήρας,
το αίμα να χύνεται σαν λάβα στις λεωφόρους
με αναρτημένα τα πανώ της ανταρσίας
-μπροστά φρουροί και πίσω μασκοφόροι-
Δίχως ινστρούκτορες….Κι οι όψιμοι προστάτες
σαν φαρισαίοι πίσω απ΄ τα στασίδια.
Έτσι κι ο Ανδρόνικος ο Β΄
σ΄ ένα απ΄ τα χρυσόβουλλα
μιλά για οχλοποιούς,
μιλά για οχλοποιούς,
που «εἰς παραλύπησιν αὐτῶν μέλλει εἶναι
τῶν ὀρθῶς κρατουμένων καὶ ἐκζητούντων
τῶν ὀρθῶς κρατουμένων καὶ ἐκζητούντων
συντηρεῖσθαι εἰς τὴν πρέπουσαν
κατάστασιν τῆς βασιλείας» του.
Ο Ανδρόνικος ο Β΄.
Και της πρωθυπουργίας του ο Β΄,
που όπως ο Πιλάτος,
νίβει τα χέρια και μιλά ο αναμάρτητος
για οχλοποιούς και για δημοταράκτες.
https://el.wikipedia.org/wiki/Ανδρόνικος_Β΄_Παλαιολόγος
https://el.wikipedia.org/wiki/Ταραχές_του_Δεκεμβρίου_2008_στην_Ελλάδα
https://el.wikipedia.org/wiki/Ανδρόνικος_Β΄_Παλαιολόγος
https://el.wikipedia.org/wiki/Ταραχές_του_Δεκεμβρίου_2008_στην_Ελλάδα
Το χρυσόβουλο εδώ
Acta Et Diplomata Graeca Medii Aevi Sacra Et Profana
ακολουθεί ελαφρώς επεξεργασμένο
σχετικό βυζαντινό κείμενο (1970) του
Κονιτσιώτη συγγραφέα Γιάννη Λυμπερόπουλου
στο περιοδικό Κόνιτσα,
προεισαγωγή σε σειρά κειμένων
με τίτλο «Παζαριού Ανατομή»
για το παζάρι στην πόλη του.
από εδώ (σελίδες 4-8)
[...]
Στα χρόνια που ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος έβαζε σε τάξη την Ήπειρο και την Αλβανία, μπλέχτηκαν κι οι Αρβανίτες στο έμπα-έβγα των Βουλγάρων. Αναστατώθηκαν τα χωριά τους. Διαλύθηκαν τα κοπάδια τους. Έχασαν τη βολή τους. Αρχές του 1000 μ.Χ.
Δεν ήταν μια, δεν ήταν δυο οι χρονιές. Το κακό τράβηξε πολύ. Και δεν έπαιρνε άλλο. Αδύνατο να σταθείς απόμακρα και να λουφάξεις σαν λαγός, ίσαμε που να περάσει η αναταραχή, για να ξαναβγείς στο μεϊντάνι. Οι χειμώνες στα μέρη τούτα είναι σκληροί. Η γη φτωχή. Δεν υπάρχουν περιθώρια. Έτσι, οι πιο τολμηροί, ο ένας ύστερα απ' τον άλλο, ξέκοβαν. Έπαιρναν τις φάρες τους και τραβούσαν προς τον Νοτιά. Άλλαζαν γιατάκι (κατάλυμα) και ξέμνησκαν (ξέμεναν) στους κάμπους του Αώου. Από τα όρια της Κόνιτσας, το θέμα της Ληβίσδας (τα Μεσογέφυρα και το Λεσκοβίκο) μέχρι την Αυλώνα.
Αλλού με το ζόρι. Αλλού με τη συναίνεση των τοπικών αρχόντων, που τους είχαν ανάγκη και τους προνοίαζαν (βυζαντινή πρόνοια, ανταλλαγή γης με στρατιωτική υπηρεσία), σαν καλλιεργητές. Μοναδική υποχρέωσή τους να πληρώνουν τη δεκάτη κι ένα φόρο για κάθε καμινάδα ανά οικογένεια. Σε καιρό πολέμου έπρεπε να ακολουθούν τον αυθέντη σαν στρατιώτες. Έτσι έγιναν γνωστοί και στα δικά μας μέρη οι Αρβανίτες. Κακοί γείτονες. Δύσκολοι στις συναλλαγές. Ασυνεννόητοι. Κεφάλια αγύριστα. Μπεσαλήδες, έμπιστοι όμως, όπως έλεγαν, και τραχιοί πολεμιστές-μισθοφόροι στην υπηρεσία των τοπικών αρχόντων.
Αλλού με το ζόρι. Αλλού με τη συναίνεση των τοπικών αρχόντων, που τους είχαν ανάγκη και τους προνοίαζαν (βυζαντινή πρόνοια, ανταλλαγή γης με στρατιωτική υπηρεσία), σαν καλλιεργητές. Μοναδική υποχρέωσή τους να πληρώνουν τη δεκάτη κι ένα φόρο για κάθε καμινάδα ανά οικογένεια. Σε καιρό πολέμου έπρεπε να ακολουθούν τον αυθέντη σαν στρατιώτες. Έτσι έγιναν γνωστοί και στα δικά μας μέρη οι Αρβανίτες. Κακοί γείτονες. Δύσκολοι στις συναλλαγές. Ασυνεννόητοι. Κεφάλια αγύριστα. Μπεσαλήδες, έμπιστοι όμως, όπως έλεγαν, και τραχιοί πολεμιστές-μισθοφόροι στην υπηρεσία των τοπικών αρχόντων.
Με τον ταραξία Βυζαντινό στρατηγό του Δυρραχίου Βασιλάκη, (https://el.wikipedia.org/wiki/Νικηφόρος_Βασιλάκης) που τους παίρνει ενάντια στην Πόλη, γλυκαίνονται από το πλιάτσικο, κι αποκτούν την πείρα των μεγάλων στρατών. Δεν έχει σημασία που διαλύονται κοντά στον Αξιό. Πείρα είναι και αυτή.
Μπαίνουν έπειτα στη δούλεψη των επιδρομέων: του Ρομπέρτου Νορμάνου, (https://el.wikipedia.org/wiki/Ροβέρτος_Γυισκάρδος) που με τον γιο του Βαϊμούντο, (https://el.wikipedia.org/wiki/Βοημούνδος_Α΄_της_Αντιόχειας) τον τρομερό τούτο Νορμανδό, πιάνουν, δήθεν, να αποκαταστήσουν ένα γελοίο ΨευδοΜιχαήλ, (https://el.wikipedia.org/wiki/Μιχαήλ_Ζ΄_Δούκας) στα δικαιώματά του επί του θρόνου των Ρωμαίων. Και οργώνουν την Ήπειρο Νορμανδοί και Αρβανίτες. Πέφτουν στο πλιάτσικο και δεν αφήνουν τίποτα όρθιο. Στρατοπεδεύουν στα Γιάννινα και τους κοντινούς κάμπους. Ένδεκα μήνες. Απ' το Μάρτιο του 1082 έως τις αρχές του 1083. Ο Βοημούνδος όμως δεν είναι κοντόφθαλμος, σκοπεύει μακριά. Δεν είναι άνθρωπος του εφήμερου.
«Τὰ τείχη περιαθρήσας καὶ τὴν τοῦ Κάστρου ἀκρόπολιν», (https://el.wikisource.org/wiki/Αλεξιάς/Βιβλίο_5) φτιάχνει στα Γιάννινα τους δύο πύργους και την τάφρο γύρω-γύρω από το Κάστρο, «ληιζόμενος ἅμα τὰς παρακειμένας πόλεις και χώρας». Άτυχοι όμως στάθηκαν και εδώ οι Αρβανίτες. Τους βγήκε το πλιάτσικο ξινό. Ο ξανθός και γαλανομάτης τούτος Γολιάθ των Νορμανδών, με τους πλατιούς ώμους, που «καὶ τοῦ Πολυκλείτου ὁ κανὼν εἰς ἀτεχνίαν ἄντικρυς ἤρχετο», ο ασύγκριτος Βοημούνδος, δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην εφευρετικότητα του Βυζαντινού Δαβίδ, του παμπόνηρου και ανοιχτομάτη αλλ' εις άκρον τολμηρού Αλέξη Κομνηνού. (https://el.wikipedia.org/wiki/Αλέξιος_Α΄_Κομνηνός)
Διαλύθηκε στο Δομένικο, έξω απ' τη Λάρισα. (https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Larissa, 1083) Με τον Κομνηδούκα Μιχαήλ, ιδρυτή του Δεσποτάτου της Ηπείρου, στα 1205, (https://el.wikipedia.org/wiki/Μιχαήλ_Α΄_Κομνηνός_Δούκας) «τοῦτον τὸν πολιστὴν καὶ σωτῆρα πολιοῦχον τῶν Ἰωαννίνων», που τους περιπλανώμενους απ' τη φράγκικη κατάκτηση άρχοντες βυζαντινούς περιμάζεψε και «ἑνὶ ἑκάστῳ τούτων τόπους κατοικίας καὶ μονὰς κατ' ἀξίαν ἔδωσεν»...και με τον διάδοχό του τον γενναίο Θεόδωρο Δούκα Κομνηνό (https://el.wikipedia.org/wiki/Θεόδωρος_Κομνηνός_Δούκας) «εὐσθενῆ βριαρόχειρα» (χεροδύναμο),«ἐχθρὸν ἀπροσπέλαστον», οι αρβανίτικες φάρες της κοιλάδας του Αωού και του Αρβάνου, χριστιανοί κι αυτοί, αποχτούν τη συνείδηση του ντόπιου, του Ηπειρώτη. Δένονται με το Δεσποτάτο, και πολεμούν για αυτό...όσοι ξεχωρίζουν από τη φάρα, παίρνουν οφφίκια στην ιεραρχία των Δεσποτών, επιρροή στις περιφέρειες, συμπεθερεύουν με τους ντόπιους άρχοντες...ήταν ακόμα τα πράγμα αξεκαθάριστα. Ρευστά τα εθνικά περιγράμματα.
Εποχή που ανέβαινε η στάθμη της περιοχής. Ξαναχτίζονταν τα ερειπωμένα κάστρα. Μεγάλωναν οι Πολιτείες και πύκνωναν με λογής-λογής άρχοντες του παρά και του πνεύματος, πρόσφυγες από τις φραγκοκρατούμενες περιοχές. Δυνάμωναν τα παζάρια και πλάταιναν οι ορίζοντές τους.
Για τους Αρβανίτες όμως, άλλο να είσαι Ηπειρώτης-διπλανός γείτονας- και άλλο Βυζαντινός. Τους Βυζαντινούς του Θόδωρου Δούκα Λάσκαρη (https://el.wikipedia.org/wiki/Θεόδωρος_Β΄_Λάσκαρης 1254-1258), που στις βόρειες περιοχές αντικατέστησαν το Δεσποτάτο (https://el.wikipedia.org/wiki/Μάχη_της_Πελαγονίας, 1259), τους βλέπουν σαν εχτρούς και αγριεύουν...
Τι σημασία έχει, αν σε μια δύσκολη ώρα, τότε που ο Μέγας Λογοθέτης Γιώργος Ακροπολίτης (https://el.wikipedia.org/wiki/Γεώργιος_Ακροπολίτης) και ο Σεβαστοκράτωρ Γιάννης Παλαιολόγος (https://el.wikipedia.org/wiki/Ιωάννης_Παλαιολόγος_(αδελφός_Μιχαήλ_Η΄), τους έσφιξε τα λουριά κι αναγκάστηκαν και αυτόν ακόμα τον Δεσπότη τους, να αφήσουν σύξυλο στην ιππήλατο Αυλώνα. (https://en.wikipedia.org/wiki/Guy_of_Hauteville) Ανάγκη ήταν...και έτσι όταν ο Κάρολος, (https://el.wikipedia.org/wiki/Κάρολος Ανδεγαυός) βασιλιάς της Σικελίας, έδιωξε από το Δυρράχιο τους Βυζαντινούς κι έστησε το Βασίλειον της Αλβανίας, (https://en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Albania_(medieval) πήγαν μαζί του δίχως δισταγμό και ευαισθησίες. Όχι όμως και δίχως διάφορο. Ο Παύλος Γκρόπας, (Pal Gropa), άρχοντας της Τοσκερίας, πούλησε στους Φράγκους την περιοχή του και τον ενθουσιασμό του. Πολλές φάρες τον ακολουθούν. Άλλες όμως προτιμούν τον δρόμο προς το νότο. Πλημμυρίζουν οι δρόμοι από μετακινούμενους Αρβανίτες. Όπου πέφτουν σαν τις ακρίδες, δεν αφήνουν φύλλο χλωρό. Πρόβλημα για όλους, τους Βυζαντινούς, τους Δεσπότες, τους ντόπιους.
Η ανάγκη γίνεται φιλοτιμία....τα κάστρα της Ελλάδας αποζητούν στρατιώτες. Να φραχτεί ο δρόμος κάθε τοπικού δημοταράκτη, σκέφτονται πονηρά οι βυζαντινοί, και έτσι νομίζουν πως έλυσαν το πρόβλημα.
Πριν το 1100 με χρυσόβουλο και πρόσταγμα βασιλικό προνοιάζονται σε στρατοτόπια έξω απ' τα κάστρα της Γραικίας. Ποιος φανταζόταν όμως τότε τις συμφορές και τις λαχτάρες που θα φερνε στον τόπο η σχεδιασμένη τούτη μετακίνηση στον Ελλαδικό χώρο, τούτων των αρειμανίων και ακοινώνητων επαγγελματιών στρατιωτών του Βυζαντίου. Βάλαν τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα. Δεν έμεινες νοικοκυριό απείραγο και κάστρο ήσυχο. Τούτοι οι δόλιοι με τον τραχύ χαρακτήρα, φυλάνε τα κάστρα με το δικό τους σύστημα: κλέβοντας, αρπάζοντας, δέρνοντας και σκοτώνοντας αυτούς που υποτίθεται προστάτευαν. Είδε κι απόειδε ο καημένος ο ντόπιος. Ήρθε ώρα που δεν όριζε τίποτα δικό του. Οι άρχοντες όμως και οι κατεπάνω είχαν ακόμα ψευδαισθήσεις.
Ήθελαν τους Αρβανίτες για φρουρά, κι έκαναν τα στραβά μάτια στις αυθαιρεσίες τους...φωνή Λαού, οργή Θεού. Και ο σεβαστοκράτωρ του Φαναρίου στην Καρδίτσα Μιχαήλ Γαβριηλόπουλος αναγκάζεται να ορκισθεί:
«Οὐ μὴ προνοιάσω καὶ προσοικίσω Ἀλβανίτας, ἤ ἐγώ, ἤ τις ἀπὸ τῶν κληρονοδιαδόχων» (Η θεσσαλική κοινωνία, 12ος-15ος αι., Ιστορικές παράμετροι της σύνθεσης και κατανομής του πληθυσμού» file:///C:/Users/Mix/Downloads/Δ.Δ.-ΤΕΡΕΖΑΚΗΣ%20ΓΕΩΡΓΙΟΣ.pdf). Τι τα θέλεις όμως;; έγινε η κακή αρχή. Άνοιξε ένας δρόμος. Δύσκολα μαζεύεις τον αζάπη (εργένη πολεμιστή) που αμόλυσες. Αργά ή γρήγορα θα σου γίνει χαβαλές (βάρος) και θα σε καβαλήσει.
Όταν γίνεται συνείδηση αυτή η συμφορά, οι αυθέντες του τόπου και οι Καταλάνοι (άλλοι ετούτοι θησαυροί) απ' τη Νέα Πάτρα, αποφασίζουν να ξεμπλέξουν μια για πάντα με τους Αρβανίτες.
Εκεί όμως που είχαν ζοριστεί οι Αρβανίτες και τα μάζευαν, νάσου και εμφανίζονται νέα λεφούσια στα βουνά της Πίνδου. «Αλβανοί ἀβασίλευτοι...νομάδες τε ὄντες καὶ οὐδαμῆ ἔτι βεβαίαν οἴκησιν ποιούμενοι». Μπουγιάτες, Μαλακασαίοι, Μεσσαρίτες.
-Γιατί φεύγετε από δω; μηνούσαν οι καινούριοι στους παλιούς.
-Γιατί δεν μπορούμε να 'χουμε εδώ κανένα κάστρο.
-Μην το κάνετε αυτό, γιατί φθάνουμε εδώ με πολλούς δικούς μας, να σας βοηθήσουμε και έτσι όλοι μαζί ξαναπιάνουμε τη Βλαχία (Θεσσαλία).
Κείνοι που 'φευγαν κοντοστάθηκαν. Καλοσκέφτηκαν και αποφάσισαν να μείνουν. Στη Θεσσαλία άκμαζε η γεωργία και η καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα. Οι καταρτάριοι/σηρικάριοι (τεχνίτες μεταξιού), και οι μεταξοπράτες έπαιρναν και έδιναν. Αλλ' ήταν ο τόπος κομματιασμένος σε πολλά κατεπανίκια/(https://el.wikipedia.org/wiki/κατεπανάτο) και αλληλοτρώγονταν.
Στην Αρβανιτιά και την Ήπειρο τα πράγματα έσφιγγαν. Σαν σκότωσε στην Άρτα ο Κόμης της Κεφαλλονιάς και της Ζακύνθου Νικόλας Ορσίνι, (https://el.wikipedia.org/wiki/Νικόλαος_Ορσίνι) τον τελευταίο Άγγελο-Κομνηνό, https://el.wikipedia.org/wiki/Θωμάς_Κομνηνός_Δούκας «ἐκλαμπρότατον Θωμᾶν ἐκ Ρουμανίας», γιο της μυαλωμένης χήρας του Νικηφόρου, Άννας Παλαιολογίνας (https://el.wikipedia.org/wiki/Άννα_Παλαιολογίνα_Καντακουζηνή) to 1319, ο τόπος χώρισε στα δύο. Οι Γιαννιώτες Καστρινοί σκληρώς αντιφραγκικοί και αντιπαπιστές ζήτησαν βοήθεια από τον Ανδρόνικο Β' να μην εκδοθή ποτέ η πόλις προς Φράγκους. Και ήρθε τότε στρατός απ' τα Βελέγραδα (Μπεράτι) στα Γιάννενα με τον αυτοκρατορικό επίτροπο Συργιάννη Παλαιολόγο (https://el.wikipedia.org/Συργιάννης_Παλαιολόγος) «περιπόθητον γαμβρὸν τῆς βασιλείας», «ἄνδρα μεγαλοφυῆ καὶ δαιμονίας συνέσεως». Τούτος έφερε στα Γιάννενα το 1319 το χρυσόβουλο του Ανδρονίκου Β'.
Υποσχόταν να μην παραδοθεί σε κανέναν η πόλις των Ιωαννίνων και όσα κάστρα θα προσέρχονταν στην υποχειριότητα της βασιλείας του. Απαγορεύει στους μέλλοντες κεφαλατικεύειν (λήπτες κεφαλικού φόρου) να εκβάλουν και να μετοικίζουν τους ενοίκους του κάστρου, εκτός αν το θέλουν οι ίδιοι, ή είναι δημοταράκτες, οχλοποιοί και θορυβώδεις. Για να συντηρείται η πόλη εις πάσαν ελευθερίαν και εξουσίαν κατά την προτέραν συνήθειαν διάταζε οι ένοικοι να διάγωσιν ακομμέρκευτοι (δίχως δασμούς). Να μην καταναγκάζονται να εκδουλεύουν ως στρατιώτες εκτός της πόλεως, και κανείς από τους στρατιώτες να μην απλικεύει (applicare, στρατοπεδεύει) εις οσπίτιον τινός καστρινού παρά την γνώμην του. Απειλούσε με παίδευσιν και αναστολήν από του κεφαλατακίου, όσους κεφαλάδες έκαναν κατάχρηση της εξουσίας τους. Έδινε απαλλαγή από κάθε χάραγμα, βιολόγιον (φόρο ζωής, κεφαλικό), καπνολόγιον (καμινάδας), νόμιστρον (φόρος νομής βοσκημάτων), λιμναίου πάκτον (φόρος για όσους ψάρευαν σε λίμνες), ζευγολόγιον (φόρος για κατοχή σκαπτικού ζεύγους βοδιών), ορική (φόρος για βόσκηση ποιμνίων σε βουνά), μελισσονόμιον (φόρος για κάθε κυψέλη μελισσών), χοιροδεκατία (φόρος για κατοχή χοίρων), μιτάτον (φόρος για κατοχή καταλυμάτων). Επέβαλε και την ανενοχλησίαν και ελευθερίαν εις τους εν τη τοιαύτη πόλει Ιουδαίους.
Αλλά ούτε οι Ορσίνοι έμειναν παπιστές, (https://el.wikipedia.org/wiki/Οικογένεια_Ορσίνι#Ο_κλάδος_των_Επτανήσων) ούτε ο Ανδρόνικος τήρησε τον λόγο του. Τρία χρόνια αργότερα, αφού ο Ιωάννης Ορσίνι (https://el.wikipedia.org/wiki/Ιωάννης_Β΄_Ορσίνι) παντρεύτηκε Παλαιολογίνα, και σκότωσε τον αδερφό του Νικόλαο, ανακηρύχτηκε από τον ίδιο τον Ανδρόνικο Δεσπότης της Ηπείρου. Κι έτσι ξανασμίγει το Δεσποτάτο...
Πρώτος στόχος να χτυπηθούν οι Αρβανίτες. Γιαυτό και ο Ανδρόνικος Γ' (https://el.wikipedia.org/wiki/Ανδρόνικος_Γ΄_Παλαιολόγος) μπαίνει επικεφαλής με τον Νικηφόρο Β' Ορσίνι (https://el.wikipedia.org/wiki/Νικηφόρος_Β΄_Ορσίνι) στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, και με Τούρκους τοξότες μισθοφόρους τους ξεκληρίζει. Οικογένειες πουλιούνται σκλάβες στα χέρια των Αγαρηνών. Γιδοπρόβατα μένουν στα βουνά αδέσποτα.
Επηρεασμένο το Δεσποτάτο από το ξεπάστρεμα βρίσκει ευκαιρία να αποκαταστήσει την τάξη. Οι φρουρές των κάστρων παραδίδονται σε μισθοφόρους φράγκους ιππότες και τους ντόπιους οπλοφόρους.
Οι Αρβανίτες στα βορεινά του Δεσποτάτου, που λίγο πριν ένιωθαν σαν στο σπίτι τους, αλλά δεν ήσαν σε θέση να καταλάβουν πως ο τρόπος ζωής τους δεν συμβιβάζεται με μια συγκροτημένη κοινωνία, πλημμυρίζουν από καημό για εκδίκηση. Αποζητούν να πάρουν το αίμα πίσω τους από ντόπιους και Βυζαντινούς. Έτσι, όταν ύστερα από λίγο ο Σέρβος Στέφανος Ντούσαν (https://el.wikipedia.org/wiki/Στέφανος_Δουσάν) «ἐπιπηδᾷ τὰ τῶν Ρωμαίων ὅρια», και παίρνει τον τίτλο του Κράλη και Αυτοκράτορα Σέρβων, Ρωμαίων, Αλβανών και Βουλγάρων, βρίσκουν την ευκαιρία. Τον βοηθούν να καταλάβει το Άρβανο, του παραδίδουν τη Μουζακιά. Και τον ακολουθούν πιο άγριοι από πριν στο ρήμαγμα του Δεσποτάτου. Τούτη τη φορά όχι σαν απλοί πολεμιστές για πλιάτσικο, αλλά σαν αφέντες βυζαντινοί που θα εγκαταστήσουν μόνιμα τις φάρες του σε κάποιο κάστρο. Σαν άνθρωποι των μικρών διανοημάτων, που έχουν παντελή έλλειψη πολιτικής σκέψης, δεν βλέπουν παρά μόνο τη δική τους δύναμη και επιθυμία. Θέλουν μόνον αυτοί να κατέχουν, να απολαμβάνουν, διώχνοντας τους παλιούς ιδιοκτήτες και μετατρέποντάς τους σε είλωτες.
Οι Λιάπηδες απλώνονται στην κάτω κοιλάδα του Αωού, οι Τσάμηδες στην παλιά Βαγενετία (Θεσπρωτία). Οι ντόπιοι, άρχοντες και λαϊκοί, ξεσπιτώνονται. Όσοι μπορούν περνούν στην Κέρκυρα, ρημαγμένοι, γυμνοί, πεινασμένοι σαν ατσίγγανοι. Πάφθηνα χέρια για τους άπληστους Κερκυραίους γαιοκτήμονες υπό την εξουσία των Ανζού/Ανδεγαυών. Άλλοι παίρνουν τα βουνά πρόσφυγες, για να καταφύγουν στο Κάστρο των Ιωαννίνων, στην Πωγωνιανή, την Κόνιτσα, το Ζαγόρι...
Η εικόνα από https://www.deviantart.com/sbraithwaite/art/knight-207416250 , δείχνει έναν διασκευασμένο σταυροφόρο με ανατολίτικη κουκούλα, δίχως περικεφαλαία και σταυροειδή λαβή το ξίφος του, και με ένα πολεμικό εργαλείο, τον κόπανο, που δεν υπήρχε την εποχή του, εμφανίζεται μετά το 1400. https://en.wikipedia.org/wiki/Flail_(weapon)
Οι Αργολικές Ειδήσεις επεξεργάστηκαν τον Σταυροφόρο, αντί σταυρό έβαλαν τον Βυζαντινό Δικέφαλο https://www.argolikeseidhseis.gr/2015/08/stradioti-1425-1490.html, και έκαναν αφιέρωμα στον Κροκόδειλο Κλαδά (1425-1490),
(https://en.wikipedia.org/wiki/Krokodeilos_Kladas), τελευταίο αντιοθωμανό αντάρτη σε Πελοπόννησο και Ήπειρο, ένας από τους Stradioti, (https://en.wikipedia.org/wiki/Stratioti) μισθοφόρους, Έλληνες και Αλβανούς, στην υπηρεσία της Βενετίας, εν προκειμένω, κατά τη διάρκεια του Οθωμανοβενετικού Πολέμου (1463–1479). Όταν οι Βενετοί έχασαν και συνθηκολόγησαν με τους Οθωμανούς, ο Κλαδάς συνέχισε μόνος του, διέφυγε με ναπολιτάνικο πλοίο από τον Μωριά στην Ήπειρο. Το 1490 γύρισε πίσω και πιάστηκε στη Μονεμβασιά, όπου εκτελέστηκε με γδάρσιμο. Οι γιοι του έγιναν πολίτες της Βενετίας και πήραν μέρος στον επόμενο Οθωμανοβενετικό πόλεμο.
λαϊκό τραγούδι
για την ενθρόνισή του
Τὸ Σάββατον τῆς Τυρινῆς,
χαρείς, Αλέξιε, ἐννόησέ το,
καὶ τὴν Δευτέρα τὸ πρωί
ὕπα καλῶς γεράκι μου.
Απ' το Τυρινοσάββατο,
όταν Αλέξη στρατηγέ χαρείς,
νιώσε τους συνωμότες της αυλής,
και το Καθαροδεύτερο
στον θρόνο αητέ μου πήγαινε.
Απ' το Τυρινοσάββατο,
όταν Αλέξη στρατηγέ χαρείς,
νιώσε τους συνωμότες της αυλής,
και το Καθαροδεύτερο
στον θρόνο αητέ μου πήγαινε.
Διαλύθηκε στο Δομένικο, έξω απ' τη Λάρισα. (https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Larissa, 1083) Με τον Κομνηδούκα Μιχαήλ, ιδρυτή του Δεσποτάτου της Ηπείρου, στα 1205, (https://el.wikipedia.org/wiki/Μιχαήλ_Α΄_Κομνηνός_Δούκας) «τοῦτον τὸν πολιστὴν καὶ σωτῆρα πολιοῦχον τῶν Ἰωαννίνων», που τους περιπλανώμενους απ' τη φράγκικη κατάκτηση άρχοντες βυζαντινούς περιμάζεψε και «ἑνὶ ἑκάστῳ τούτων τόπους κατοικίας καὶ μονὰς κατ' ἀξίαν ἔδωσεν»...και με τον διάδοχό του τον γενναίο Θεόδωρο Δούκα Κομνηνό (https://el.wikipedia.org/wiki/Θεόδωρος_Κομνηνός_Δούκας) «εὐσθενῆ βριαρόχειρα» (χεροδύναμο),«ἐχθρὸν ἀπροσπέλαστον», οι αρβανίτικες φάρες της κοιλάδας του Αωού και του Αρβάνου, χριστιανοί κι αυτοί, αποχτούν τη συνείδηση του ντόπιου, του Ηπειρώτη. Δένονται με το Δεσποτάτο, και πολεμούν για αυτό...όσοι ξεχωρίζουν από τη φάρα, παίρνουν οφφίκια στην ιεραρχία των Δεσποτών, επιρροή στις περιφέρειες, συμπεθερεύουν με τους ντόπιους άρχοντες...ήταν ακόμα τα πράγμα αξεκαθάριστα. Ρευστά τα εθνικά περιγράμματα.
Εποχή που ανέβαινε η στάθμη της περιοχής. Ξαναχτίζονταν τα ερειπωμένα κάστρα. Μεγάλωναν οι Πολιτείες και πύκνωναν με λογής-λογής άρχοντες του παρά και του πνεύματος, πρόσφυγες από τις φραγκοκρατούμενες περιοχές. Δυνάμωναν τα παζάρια και πλάταιναν οι ορίζοντές τους.
Για τους Αρβανίτες όμως, άλλο να είσαι Ηπειρώτης-διπλανός γείτονας- και άλλο Βυζαντινός. Τους Βυζαντινούς του Θόδωρου Δούκα Λάσκαρη (https://el.wikipedia.org/wiki/Θεόδωρος_Β΄_Λάσκαρης 1254-1258), που στις βόρειες περιοχές αντικατέστησαν το Δεσποτάτο (https://el.wikipedia.org/wiki/Μάχη_της_Πελαγονίας, 1259), τους βλέπουν σαν εχτρούς και αγριεύουν...
Τι σημασία έχει, αν σε μια δύσκολη ώρα, τότε που ο Μέγας Λογοθέτης Γιώργος Ακροπολίτης (https://el.wikipedia.org/wiki/Γεώργιος_Ακροπολίτης) και ο Σεβαστοκράτωρ Γιάννης Παλαιολόγος (https://el.wikipedia.org/wiki/Ιωάννης_Παλαιολόγος_(αδελφός_Μιχαήλ_Η΄), τους έσφιξε τα λουριά κι αναγκάστηκαν και αυτόν ακόμα τον Δεσπότη τους, να αφήσουν σύξυλο στην ιππήλατο Αυλώνα. (https://en.wikipedia.org/wiki/Guy_of_Hauteville) Ανάγκη ήταν...και έτσι όταν ο Κάρολος, (https://el.wikipedia.org/wiki/Κάρολος Ανδεγαυός) βασιλιάς της Σικελίας, έδιωξε από το Δυρράχιο τους Βυζαντινούς κι έστησε το Βασίλειον της Αλβανίας, (https://en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Albania_(medieval) πήγαν μαζί του δίχως δισταγμό και ευαισθησίες. Όχι όμως και δίχως διάφορο. Ο Παύλος Γκρόπας, (Pal Gropa), άρχοντας της Τοσκερίας, πούλησε στους Φράγκους την περιοχή του και τον ενθουσιασμό του. Πολλές φάρες τον ακολουθούν. Άλλες όμως προτιμούν τον δρόμο προς το νότο. Πλημμυρίζουν οι δρόμοι από μετακινούμενους Αρβανίτες. Όπου πέφτουν σαν τις ακρίδες, δεν αφήνουν φύλλο χλωρό. Πρόβλημα για όλους, τους Βυζαντινούς, τους Δεσπότες, τους ντόπιους.
Η ανάγκη γίνεται φιλοτιμία....τα κάστρα της Ελλάδας αποζητούν στρατιώτες. Να φραχτεί ο δρόμος κάθε τοπικού δημοταράκτη, σκέφτονται πονηρά οι βυζαντινοί, και έτσι νομίζουν πως έλυσαν το πρόβλημα.
Πριν το 1100 με χρυσόβουλο και πρόσταγμα βασιλικό προνοιάζονται σε στρατοτόπια έξω απ' τα κάστρα της Γραικίας. Ποιος φανταζόταν όμως τότε τις συμφορές και τις λαχτάρες που θα φερνε στον τόπο η σχεδιασμένη τούτη μετακίνηση στον Ελλαδικό χώρο, τούτων των αρειμανίων και ακοινώνητων επαγγελματιών στρατιωτών του Βυζαντίου. Βάλαν τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα. Δεν έμεινες νοικοκυριό απείραγο και κάστρο ήσυχο. Τούτοι οι δόλιοι με τον τραχύ χαρακτήρα, φυλάνε τα κάστρα με το δικό τους σύστημα: κλέβοντας, αρπάζοντας, δέρνοντας και σκοτώνοντας αυτούς που υποτίθεται προστάτευαν. Είδε κι απόειδε ο καημένος ο ντόπιος. Ήρθε ώρα που δεν όριζε τίποτα δικό του. Οι άρχοντες όμως και οι κατεπάνω είχαν ακόμα ψευδαισθήσεις.
Ήθελαν τους Αρβανίτες για φρουρά, κι έκαναν τα στραβά μάτια στις αυθαιρεσίες τους...φωνή Λαού, οργή Θεού. Και ο σεβαστοκράτωρ του Φαναρίου στην Καρδίτσα Μιχαήλ Γαβριηλόπουλος αναγκάζεται να ορκισθεί:
«Οὐ μὴ προνοιάσω καὶ προσοικίσω Ἀλβανίτας, ἤ ἐγώ, ἤ τις ἀπὸ τῶν κληρονοδιαδόχων» (Η θεσσαλική κοινωνία, 12ος-15ος αι., Ιστορικές παράμετροι της σύνθεσης και κατανομής του πληθυσμού» file:///C:/Users/Mix/Downloads/Δ.Δ.-ΤΕΡΕΖΑΚΗΣ%20ΓΕΩΡΓΙΟΣ.pdf). Τι τα θέλεις όμως;; έγινε η κακή αρχή. Άνοιξε ένας δρόμος. Δύσκολα μαζεύεις τον αζάπη (εργένη πολεμιστή) που αμόλυσες. Αργά ή γρήγορα θα σου γίνει χαβαλές (βάρος) και θα σε καβαλήσει.
Όταν γίνεται συνείδηση αυτή η συμφορά, οι αυθέντες του τόπου και οι Καταλάνοι (άλλοι ετούτοι θησαυροί) απ' τη Νέα Πάτρα, αποφασίζουν να ξεμπλέξουν μια για πάντα με τους Αρβανίτες.
Εκεί όμως που είχαν ζοριστεί οι Αρβανίτες και τα μάζευαν, νάσου και εμφανίζονται νέα λεφούσια στα βουνά της Πίνδου. «Αλβανοί ἀβασίλευτοι...νομάδες τε ὄντες καὶ οὐδαμῆ ἔτι βεβαίαν οἴκησιν ποιούμενοι». Μπουγιάτες, Μαλακασαίοι, Μεσσαρίτες.
-Γιατί φεύγετε από δω; μηνούσαν οι καινούριοι στους παλιούς.
-Γιατί δεν μπορούμε να 'χουμε εδώ κανένα κάστρο.
-Μην το κάνετε αυτό, γιατί φθάνουμε εδώ με πολλούς δικούς μας, να σας βοηθήσουμε και έτσι όλοι μαζί ξαναπιάνουμε τη Βλαχία (Θεσσαλία).
Κείνοι που 'φευγαν κοντοστάθηκαν. Καλοσκέφτηκαν και αποφάσισαν να μείνουν. Στη Θεσσαλία άκμαζε η γεωργία και η καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα. Οι καταρτάριοι/σηρικάριοι (τεχνίτες μεταξιού), και οι μεταξοπράτες έπαιρναν και έδιναν. Αλλ' ήταν ο τόπος κομματιασμένος σε πολλά κατεπανίκια/(https://el.wikipedia.org/wiki/κατεπανάτο) και αλληλοτρώγονταν.
Στην Αρβανιτιά και την Ήπειρο τα πράγματα έσφιγγαν. Σαν σκότωσε στην Άρτα ο Κόμης της Κεφαλλονιάς και της Ζακύνθου Νικόλας Ορσίνι, (https://el.wikipedia.org/wiki/Νικόλαος_Ορσίνι) τον τελευταίο Άγγελο-Κομνηνό, https://el.wikipedia.org/wiki/Θωμάς_Κομνηνός_Δούκας «ἐκλαμπρότατον Θωμᾶν ἐκ Ρουμανίας», γιο της μυαλωμένης χήρας του Νικηφόρου, Άννας Παλαιολογίνας (https://el.wikipedia.org/wiki/Άννα_Παλαιολογίνα_Καντακουζηνή) to 1319, ο τόπος χώρισε στα δύο. Οι Γιαννιώτες Καστρινοί σκληρώς αντιφραγκικοί και αντιπαπιστές ζήτησαν βοήθεια από τον Ανδρόνικο Β' να μην εκδοθή ποτέ η πόλις προς Φράγκους. Και ήρθε τότε στρατός απ' τα Βελέγραδα (Μπεράτι) στα Γιάννενα με τον αυτοκρατορικό επίτροπο Συργιάννη Παλαιολόγο (https://el.wikipedia.org/Συργιάννης_Παλαιολόγος) «περιπόθητον γαμβρὸν τῆς βασιλείας», «ἄνδρα μεγαλοφυῆ καὶ δαιμονίας συνέσεως». Τούτος έφερε στα Γιάννενα το 1319 το χρυσόβουλο του Ανδρονίκου Β'.
Υποσχόταν να μην παραδοθεί σε κανέναν η πόλις των Ιωαννίνων και όσα κάστρα θα προσέρχονταν στην υποχειριότητα της βασιλείας του. Απαγορεύει στους μέλλοντες κεφαλατικεύειν (λήπτες κεφαλικού φόρου) να εκβάλουν και να μετοικίζουν τους ενοίκους του κάστρου, εκτός αν το θέλουν οι ίδιοι, ή είναι δημοταράκτες, οχλοποιοί και θορυβώδεις. Για να συντηρείται η πόλη εις πάσαν ελευθερίαν και εξουσίαν κατά την προτέραν συνήθειαν διάταζε οι ένοικοι να διάγωσιν ακομμέρκευτοι (δίχως δασμούς). Να μην καταναγκάζονται να εκδουλεύουν ως στρατιώτες εκτός της πόλεως, και κανείς από τους στρατιώτες να μην απλικεύει (applicare, στρατοπεδεύει) εις οσπίτιον τινός καστρινού παρά την γνώμην του. Απειλούσε με παίδευσιν και αναστολήν από του κεφαλατακίου, όσους κεφαλάδες έκαναν κατάχρηση της εξουσίας τους. Έδινε απαλλαγή από κάθε χάραγμα, βιολόγιον (φόρο ζωής, κεφαλικό), καπνολόγιον (καμινάδας), νόμιστρον (φόρος νομής βοσκημάτων), λιμναίου πάκτον (φόρος για όσους ψάρευαν σε λίμνες), ζευγολόγιον (φόρος για κατοχή σκαπτικού ζεύγους βοδιών), ορική (φόρος για βόσκηση ποιμνίων σε βουνά), μελισσονόμιον (φόρος για κάθε κυψέλη μελισσών), χοιροδεκατία (φόρος για κατοχή χοίρων), μιτάτον (φόρος για κατοχή καταλυμάτων). Επέβαλε και την ανενοχλησίαν και ελευθερίαν εις τους εν τη τοιαύτη πόλει Ιουδαίους.
Αλλά ούτε οι Ορσίνοι έμειναν παπιστές, (https://el.wikipedia.org/wiki/Οικογένεια_Ορσίνι#Ο_κλάδος_των_Επτανήσων) ούτε ο Ανδρόνικος τήρησε τον λόγο του. Τρία χρόνια αργότερα, αφού ο Ιωάννης Ορσίνι (https://el.wikipedia.org/wiki/Ιωάννης_Β΄_Ορσίνι) παντρεύτηκε Παλαιολογίνα, και σκότωσε τον αδερφό του Νικόλαο, ανακηρύχτηκε από τον ίδιο τον Ανδρόνικο Δεσπότης της Ηπείρου. Κι έτσι ξανασμίγει το Δεσποτάτο...
Πρώτος στόχος να χτυπηθούν οι Αρβανίτες. Γιαυτό και ο Ανδρόνικος Γ' (https://el.wikipedia.org/wiki/Ανδρόνικος_Γ΄_Παλαιολόγος) μπαίνει επικεφαλής με τον Νικηφόρο Β' Ορσίνι (https://el.wikipedia.org/wiki/Νικηφόρος_Β΄_Ορσίνι) στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, και με Τούρκους τοξότες μισθοφόρους τους ξεκληρίζει. Οικογένειες πουλιούνται σκλάβες στα χέρια των Αγαρηνών. Γιδοπρόβατα μένουν στα βουνά αδέσποτα.
Επηρεασμένο το Δεσποτάτο από το ξεπάστρεμα βρίσκει ευκαιρία να αποκαταστήσει την τάξη. Οι φρουρές των κάστρων παραδίδονται σε μισθοφόρους φράγκους ιππότες και τους ντόπιους οπλοφόρους.
Οι Αρβανίτες στα βορεινά του Δεσποτάτου, που λίγο πριν ένιωθαν σαν στο σπίτι τους, αλλά δεν ήσαν σε θέση να καταλάβουν πως ο τρόπος ζωής τους δεν συμβιβάζεται με μια συγκροτημένη κοινωνία, πλημμυρίζουν από καημό για εκδίκηση. Αποζητούν να πάρουν το αίμα πίσω τους από ντόπιους και Βυζαντινούς. Έτσι, όταν ύστερα από λίγο ο Σέρβος Στέφανος Ντούσαν (https://el.wikipedia.org/wiki/Στέφανος_Δουσάν) «ἐπιπηδᾷ τὰ τῶν Ρωμαίων ὅρια», και παίρνει τον τίτλο του Κράλη και Αυτοκράτορα Σέρβων, Ρωμαίων, Αλβανών και Βουλγάρων, βρίσκουν την ευκαιρία. Τον βοηθούν να καταλάβει το Άρβανο, του παραδίδουν τη Μουζακιά. Και τον ακολουθούν πιο άγριοι από πριν στο ρήμαγμα του Δεσποτάτου. Τούτη τη φορά όχι σαν απλοί πολεμιστές για πλιάτσικο, αλλά σαν αφέντες βυζαντινοί που θα εγκαταστήσουν μόνιμα τις φάρες του σε κάποιο κάστρο. Σαν άνθρωποι των μικρών διανοημάτων, που έχουν παντελή έλλειψη πολιτικής σκέψης, δεν βλέπουν παρά μόνο τη δική τους δύναμη και επιθυμία. Θέλουν μόνον αυτοί να κατέχουν, να απολαμβάνουν, διώχνοντας τους παλιούς ιδιοκτήτες και μετατρέποντάς τους σε είλωτες.
Οι Λιάπηδες απλώνονται στην κάτω κοιλάδα του Αωού, οι Τσάμηδες στην παλιά Βαγενετία (Θεσπρωτία). Οι ντόπιοι, άρχοντες και λαϊκοί, ξεσπιτώνονται. Όσοι μπορούν περνούν στην Κέρκυρα, ρημαγμένοι, γυμνοί, πεινασμένοι σαν ατσίγγανοι. Πάφθηνα χέρια για τους άπληστους Κερκυραίους γαιοκτήμονες υπό την εξουσία των Ανζού/Ανδεγαυών. Άλλοι παίρνουν τα βουνά πρόσφυγες, για να καταφύγουν στο Κάστρο των Ιωαννίνων, στην Πωγωνιανή, την Κόνιτσα, το Ζαγόρι...
ΥΓ
Η εικόνα από https://www.deviantart.com/sbraithwaite/art/knight-207416250 , δείχνει έναν διασκευασμένο σταυροφόρο με ανατολίτικη κουκούλα, δίχως περικεφαλαία και σταυροειδή λαβή το ξίφος του, και με ένα πολεμικό εργαλείο, τον κόπανο, που δεν υπήρχε την εποχή του, εμφανίζεται μετά το 1400. https://en.wikipedia.org/wiki/Flail_(weapon)
Οι Αργολικές Ειδήσεις επεξεργάστηκαν τον Σταυροφόρο, αντί σταυρό έβαλαν τον Βυζαντινό Δικέφαλο https://www.argolikeseidhseis.gr/2015/08/stradioti-1425-1490.html, και έκαναν αφιέρωμα στον Κροκόδειλο Κλαδά (1425-1490),
(https://en.wikipedia.org/wiki/Krokodeilos_Kladas), τελευταίο αντιοθωμανό αντάρτη σε Πελοπόννησο και Ήπειρο, ένας από τους Stradioti, (https://en.wikipedia.org/wiki/Stratioti) μισθοφόρους, Έλληνες και Αλβανούς, στην υπηρεσία της Βενετίας, εν προκειμένω, κατά τη διάρκεια του Οθωμανοβενετικού Πολέμου (1463–1479). Όταν οι Βενετοί έχασαν και συνθηκολόγησαν με τους Οθωμανούς, ο Κλαδάς συνέχισε μόνος του, διέφυγε με ναπολιτάνικο πλοίο από τον Μωριά στην Ήπειρο. Το 1490 γύρισε πίσω και πιάστηκε στη Μονεμβασιά, όπου εκτελέστηκε με γδάρσιμο. Οι γιοι του έγιναν πολίτες της Βενετίας και πήραν μέρος στον επόμενο Οθωμανοβενετικό πόλεμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου