Θεσσαλονίκης 100γραφία

Μετά τα 2300 χρόνια από την ίδρυσή της, 315 π.Χ.—1985, φέτος και ένας αιώνας νεοελληνικής ενσωμάτωσης. Αναψηλαφούμε, λοιπόν, τον αιώνα με Εκατογραφία της ΕΡΤ3, ολιγόλεπτες εκπομπές τις καθημερινές, 22:55, από τις 15 Φεβρουαρίου του 2012. Σενάριο – παρουσίαση: Πάνο Θεοδωρίδης, Βασίλης Κεχαγιάς. Δημοσιογραφική επιμέλεια: Νίκος Ηλιάδης. Σκηνοθεσία: Δημήτρης Μουρτζόπουλος. Πρωτότυπη μουσική: Γιάννος Αιόλου. 

Προσθέτω και το προζύμι της Εκατογραφίας, τα αντίστοιχα δημοσιεύματα σε σγουρές αγκύλες { } του Πάνου Θεοδωρίδη στον Αγγελιοφόρο το 2011, τα οποία έγιναν και βιβλίο "Θεσσαλονίκη: Η διήγηση ενός αιώνα", αύριο η παρουσίαση, αναμένουμε βίντεο, και την Κυριακή δωρεάν με τον Αγγελιοφόρο· συν ό,τι προκύπτει, μου κάνει εντύπωση από το διαδίκτυο καθ' οδόν της ανθολόγησης και των σημειώσεων. Έχει ξεχάσει να ανεβάσει κάποια επεισόδια η ΕΡΤ, μα ελπίζω ως του χρόνου να επανορθώσει. Το 2013 θα ξεκινήσει  προβολή νέων επεισοδίων με γενικό τίτλο “Εκατογραφία - Πρόσωπα”.

Επί της ροής, αν βαριέστε το κλασικό ντοκυμαντέρ με αργό μονόλογο και συχνά μουσικά διαλείμματα, η Εκατογραφία καινοτομεί με ζωηρό ρυθμό και άμεσο διάλογο σε κοντινά πλάνα. Το αποτέλεσμα δίνει πυκνή πληροφόρηση που ταιριάζει όμως στο διαδραστικό ίντερνετ, παρά στην τηλεόραση. Εύχομαι το βιβλίο να εκδοθεί και στο εξωτερικό και να διαβάζει ο Μαζάουερ  Thessalonian Hecatography. 

1. Η μυθολογημένη πόλη{αγγελιοφόρος}

Πόλη των φαντασμάτων, πρωτεύουσα των προσφύγων, των μπαγιάτηδων, πόλη του έρωτα, πόλη του εσωτερικού μονολόγου, συμπρωτεύουσα, συμβασιλεύουσα...τους μύθους μιας πόλης τους γράφουν οι κάτοικοί της;...ή οι επισκέπτες της;...{Γειτονιές στα χρόνια της τουρκοκρατίας} Η πόλη με τις τρεις Κυριακές. Σφαγή της Θεσσαλονίκης τον Μάιο του 1821, Μαζάουερ.

2. Ιστορία δύο πόλεων

...σύγκριση Αθήνας-Θεσσαλονίκης τέλη του 19ου αιώνα, αρχές 20ού,
όταν είχαν παρόμοιο πληθυσμό:
Αθήνα, 1896: 123 χ.
Θεσσαλονίκη: 1890: 118 χ.
Εβραίοι: 55, Μουσουλμάνοι: 26, Έλληνες: 16, Βούλγαροι 10, διάφοροι 10.
1913: 158 χ.
Εβραίοι: 61, Μουσουλμάνοι: 46, Έλληνες 40, Βούλγαροι 6, διάφοροι 4.
κυρίως Τσιγγάνοι, Αρμένηδες, Λεβαντίνοι.

πρώτο τρένο στη Θεσσαλονίκη από Βιέννη το 1888.
πρώτο τρένο στην Αθήνα από Παπαπούλι Λάρισας το 1900,
από Θεσσαλονίκη το 1918.

Η πυρκαγιά του 1890 έφερε την πρώτη σύγχρονη ρυμοτόμηση

3. Η “τρομοκρατία” (1903) {αγγελιοφόρος}

Απριλιανά του 1903 - Boatmen of Thessaloniki - Αναρχικοί της αριστερής πτέρυγας του ΒΜΡΟ, (ιδρυθέντος εν Θεσσαλονίκη/Σόλουν το 1893) κυρίως από το Βέλες, απόφοιτοι του Βουλγαρικού Λυκείου Θεσσαλονίκης, ονομαζόμενοι Βαρκάρηδες/Γεμιτζήδες, ή Πλήρωμα, "...εγκαταλείπουμε τα όρια της έννομης τάξης και σαλπάρουμε με μια βάρκα στις ελεύθερες και άγριες θάλασσες της παρανομίας...", σχεδιάζουν με αντίστοιχες αρμενικές ομάδες τη δολοφονία του Σουλτάνου. Τέλη Απριλίου του 1903, τρεις μήνες πριν την εξέγερση του Ίλιντεν,  ανατινάζουν το γαλλικό πλοίο Γουαδαλκιβίρ, την Οθωμανική Τράπεζα, και άλλα σημεία στην πόλη. Κηρύσσεται στρατιωτικός νόμος. Λύση για την αποφυγή παρόμοιων μελλοντικών ταραχών προσπαθεί να δώσει ο Χιλμί Πασά και το Πρόγραμμα Μίρτζστεγκ, ή Μυστέργης, αυστριακή πόλη, Mürzsteg Reform Plan, στις 3 Οκτωβρίου, που προέβλεπε μεταρρυθμίσεις και πολυεθνική αστυνομία· ουσιαστικά προόριζε την περιοχή της Μακεδονίας στη ζώνη επιρροής Αυστρίας και Ρωσίας. Αντιδρά η Αγγλία.

4. Μακεδονικος αγώνας, α' μέρος.
Μακεδονικός αγώνας (1904-1908)

 {Σύγκρουση δασκάλων επί χάρτου} και ανταρτοπόλεμος κυρίως Εξαρχικών, Πατριαρχικών για τον έλεγχο στα χωριά. Λάμπρος Κορομηλάς, 1904-07, πρόξενος στη Θεσσαλονίκη. Ο Σουλτάνος απαίτησε την ανάκλησή του γιατί δεν βοηθούσε την υλοποίηση του Προγράμματος της Μυστέργης. Ίων Δραγούμης, 1902, πρόξενος στο Μοναστήρι και αργότερα στις Σέρρες. Παύλος Μελάς, γαμπρός επ' αδελφή του Δραγούμη, καπετάν Μίκης Ζέζας, σκοτώθηκε στη Σιάτιστα Κοζάνης, 13 Οκτωβρίου 1904. Οι Έλληνες δεν ήθελαν να γίνει γνωστό στους Τούρκους ότι ήταν Έλληνας αξιωματικός, θα δημιουργούσε διπλωματική κρίση. Ο θάνατός του άλλαξε τη μέχρι τότε χαλαρή στάση της Αθήνας για την Μακεδονία· χρησιμοποιούσε ποδήλατο και ήταν από τους πρώτους Ελληνες με ρολόι χειρός, δείγμα μοντέρνου νέου για την εποχή του.

5. Μακεδονικός αγώνας, β' μέρος.

Ο θάνατος του Τέλλου Άγρα (Σαράντου Αγαπηνού) στη λίμνη των Γιαννιτσών το 1906 ενέπνευσε το μυθιστόρημα της Πηνελόπης Δέλτα Στα Μυστικά του Βάλτου, 1937.....Ο Χιλμί Πασά προσπαθεί να επιβάλει την τάξη με αβτζήδες ("κυνηγούς") και ζανταρμάδες/ζαπτιέδες (χωροφύλακες)....3:50 "κομιτατζήδες δεν λέγονταν έτσι επειδή έσφαζαν Έλληνες, όπως μάθαμε στις χουντικές ταινίες, αλλά γιατί ήταν οπαδοί του κομιτάτου/επιτροπής, κομιτάτα είχαν και οι Έλληνες", λ.χ. το Μακεδονικό Κομιτάτο του Καλαποθάκη"...4:10, Υπόθεση πώλησης όπλων στον Τσακαλάρωφ...{Επιτροπές και κομιτάτα} ...οι κομιτατζήδες πήραν αυτόν το δυσώνυμο τίτλο, που σήμαινε τον ειδεχθή δολοφόνο, αρκετά αργότερα. Στην ελληνική κοινωνία κυριαχούσε ο αντιτουρκισμός, αποτέλεσμα και της ταπεινωτικής ήττας του 1897. Επρεπε να υπάρξει σειρά κειμένων του Γεωργίου Μόδη και της Πηνελόπης Δέλτα αργότερα, για να στοχοποιηθεί ο αντίπαλος...{Περί αυτονομίας της Μακεδονίας και άλλων υπ' αυτονομία οθωμανικών εδαφών} (Επιστολή Τσάνοφ στους Τάιμς και

{εφημερίδες της Θεσσαλονίκης}

Ο βλάχος Σοφοκλής Γκαρμπολάς από την Κρανιά Ολύμπου ιδρύει το 1875 τον Ερμή, που το 1881 μετονομάστηκε σε Φάρος της Μακεδονίας, και το 1895, Φάρος της Θεσσαλονίκης. 1903, Αλήθεια/Νέα Αλήθεια από τους Ιωάννη Κούσκουρα και Σαλβατόρε Μουρατόρι (18η Οκτωβρίου 1912, εφημερίδα "Νέα Αλήθεια" http://sarantakos.wordpress.com/2012/10/04/quiz-2/....Διερχόμεθα, πρέπει να το ομολογήσομεν, κρισιμοτάτας στιγμάς. Ο εκ Νότου πολέμιος προελαύνων με ευκολίαν ανεξήγητον ευρίσκεται εις τα πρόθυρα της Θεσσαλονίκης. Δυνάμεθα να παραδειγματισθώμεν από την Ελλάδα αυτήν. Συντριβείσα κατά το 1897 επιβάλλεται σήμερον ως ο σπουδαιότατος παράγων εν τω βαλκανικώ πολέμω....) 1911, Μακεδονία από τον Κωνσταντίνο Βελλίδη (και άλλες ελληνικές) εβραϊκές, 1864, El Lunar, 1875, La Epoca, 1898, El Avenir, 1905, El journal del laborador (και άλλες εβραϊκές) τούρκικη, 1895, Asır (από το 1924 εκδίδεται στη Σμύρνη) Εφημερίς των Γυναικών (1929) Περισσότερα στις Επτά Ημέρες της Καθημερινής και στο 75. Μεταπολεμικός τύπος.

6. Νεότουρκοι {αγγελιοφόρος}

"Ελευθερία (Hurriyet), Ισότητα (Musavat) και Δικαιοσύνη (Adelat)."

Νεότουρκοι - Young Turk Revolution, Ιούλιος 1908, εξέλιξη των Νεοθωμανών του 1865. Η αντισουλτανική Επανάσταση των Νεότουρκων ξεκίνησε από Θεσσαλονίκη στην πλατεία Ελευθερίας, όπως την ονόμασαν. "Επαναφορά του συντάγματος, εκσυγχρονισμός, λιγότερη θρησκεία, κοσμικό κράτος στα πρότυπα της γαλλικής επανάστασης". Λαοί και εθνότητες αρχικά ενθουσιάζονται, προκηρύσσονται εκλογές στο τέλος του έτους. To 1909 κατόπιν αντεπανάστασης φυλακίζεται ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ Β' στην έπαυλη Αλλατίνη για τρία χρόνια. Ελληνικός αντίκτυπος: {Στρατιωτικός σύνδεσμος}, Οκτώβριος 1908, και κίνημα στο Γουδί, Αύγουστος 1909.

7. Ο Πατισάχ στη Θεσσαλονίκη {αγγελιοφόρος}

Mehmed V Reshad. Ο Μεχμέτ Ε' Ρεσάτ στη Σελανίκ τον Μάιο του 1911, βίντεο
από τους αδελφούς Μανάκια.
(Οθωμανικά μνημεία Θεσσαλονίκης) (Το Οθωμανικό παρελθόν της πόλης)

8. Ο χάρτης των ελπίδων {αγγελιοφόρος}
{Η αφήγηση ενός πολέμου, πηγές και μέθοδος}

Παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων. Προετοιμασίες. Βλέψεις και φόβοι. Οκτώβριος 1912 ξεκινά ο Α' Βαλκανικός Πόλεμος τεσσάρων κρατών κατά της Οθωμανίας. {Τουρκικός στρατός}...στη συμμαχική σαφή υπεροπλία, οι Τούρκοι υπολόγιζαν σε ενδοσυμμαχικές διαμάχες, στην ισχύ των αμυντικων τους γραμμών που είχαν επιβλέψει άριστοι Γερμανοί αξιωματικοί... με μνήμες του 1897 περίμεναν να καθηλωθούν οι Ελληνες στο Σαραντάπορο, όπως και συνέβη στο Μπιζάνι, στα Γιάννενα...- {Σερβίας και Μαυροβουνίου} ...στη μέση των επιχειρήσεων, το σερβικό επιτελείο δεν άκουσε τον πρωθυπουργό Πάσιτς που τους έδωσε εντολή να προλάβουν να διεκδικήσουν τη Θεσσαλονίκη...- {Βουλγαρικός στρατός} Φαβορί στην ξηρά ο διπλάσιός μας και γερμανοεκπαιδευμένος βουλγαρικός στρατός, οι "Πρώσοι των Βαλκανίων", που στοχεύουν στο Τσάριγκραντ/Κωνσταντινούπολη, πράγμα που αιφνιδίασε τους Τούρκους, ενώ ήσαν κοντύτερα στη Θεσσαλονίκη και με σαφώς ευκολότερη διαδρομή· δεν υπολογίζουν και αυτοί τους Έλληνες. Διέθεταν επίσης δύο μεραρχίες από εθελοντές σλαβόφωνους Θρακομακεδόνες. Προειδοποίηση των Ρώσων στους Βούλγαρους να μην καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη.  - {Η ελληνική στρατηγική, παραμονές του πολέμου}...οι γάλλοι είχαν αναδιοργανώσει το ελληνικό πεζικό που αιφνιδίασε συμμάχους και αντιπάλους...στη θάλασσα αντίθετα όλοι υπολογίζουν την Ελλάδα...

(Πώς και γιατί συγκροτήθηκε βαλκανική συμμαχία;) του Σπυρίδωνα Σφέτα

1) Η πολιτική του εκτουρκισμού των Νεοτούρκων εξανέμισε κάθε ελπίδα εξέλιξης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε ένα κοσμοπολίτικο κράτος. 2) Η άρση των αγγλικών επιφυλάξεων στο ενδεχόμενο της διάλυσης της Oθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά την αγγλορωσική προσέγγιση του 1907. 3) Η ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον ιταλοτουρκικό πόλεμο (1911-12)4) Οι αλβανικές εξεγέρσεις το 1910-11. 5) Η Ρωσία είχε ανακτήσει την επιρροή στη Σερβία και Βουλγαρία και μετά την ήττα της στο ρωσο-ϊαπωνικό πόλεμο (1904-1905) επέστρεψε στα Βαλκάνια.

{Κωνσταντίνος έως το 1912} φιλογερμανός και λαοφιλής, επειδή είχε το όνομα του τελευταίου Παλαιολόγου, απέκτησε νέος και τον τίτλο του Δούκα της Σπάρτης, επικεφαλής του στρατού το '97 και το '12- {Ο Βενιζέλος εως το 1912}...Ο "φιλελεύθερος" Βενιζέλος ήταν ένας αφοσιωμένος κρατιστής που δεν επιθυμούσε σοσιαλιστές στην αυλή του, γι' αυτό και πρόλαβε με νομοθετικές ρυθμίσεις οι εργατικές του προτάσεις να καλυφθούν εκ των άνω.... - {Κεμάλ, τα πρώτα χρόνια} ...μπορεί να κατάγεται από την Χρυσαυγή Λαγκαδά (Sariyer), αλλά οι πηγές μαρτυρούν αστικό περιβάλλον και αγωγή. Φοίτησε στη Στρατιωτική Σχολή Παίδων Θεσσαλονίκης. {H γερμανική πολιτική}...η στρατιωτική πειθαρχία, η βιομηχανία όπλων της νέας χώρας, η πολιτιστική ακτινοβολία της, γοήτευε όχι μόνο τις ρομαντικές ψυχές αλλά και τους ενδογενείς φόβους των μαζών προς τις αδύναμες, δημοκρατικού τύπου ρυθμίσεις...

{Τα άλλα ελληνικά ενδιαφέροντα του 1912}

...γενικώς, η Ανατολή είναι λάγνα και διεφθαρμένη, η Δύσις παράξενος και ανθελληνική. Ένας αναγνώστης βρίζει τους Γάλλους που χρησιμοποιούν το «γκρεκ» με την έννοια του κλέφτη....Κορυφή της ειδησεογραφίας του 1912, είναι η επίσκεψη του Κάιζερ στην Ελλάδα, όχι στο γνωστό ανάκτορό του της Κέρκυρας, (είχε αγοράσει το Αχίλλειο το 1907), αλλά στην Αθήνα...

{Η λογοτεχνική Ελλάδα}
...«Ο συναγερμός που τελειώνει» είναι ο τίτλος του κεφαλαίου της «Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» του Κ. Θ. Δημαρά, που ορίζεται από την περίοδο 1900-1912...
{Το εικαστικό 1912}

...Η Θεσσαλονίκη, σε αντίθεση με την Αθήνα, λόγω των ιδιοτύπων σχέσεων τόσο του εντοπίου μασονισμού, όσο και των σχέσεων με το Παρίσι και τη γαλλόφωνη Ευρώπη έδωσε θαυμάσια δείγματα του διακοσμητικού τομέα στην Αρ Νουβό....Οι εκφράσεις για τη «γερμανομπογιά» και το «γαλλικόν βλακόπνευμα» που χαρακτηρίζουν τις κάποτε κοφτές και ευφυείς προτάσεις του Περικλή Γιαννόπουλου, κρύβουν μια απώθηση προς τον κλασικισμό, αλλά και προς κάθε μορφή διακόσμησης έντονης. Αυτά θα τα περιγράψει αργότερα, αλλά και περίπου θα σκηνογραφήσει η πρώτη γενιά «οργανωμένων» καλλιτεχνών, υποταγμένων στην αναζήτηση μιας «εθνικής ιδέας» με τον Παρθένη, αλλά και τον Σικελιανό...αμέτρητοι τοπιογράφοι αποτυπώνουν την ομορφιά ή τη σοφία της νέας χώρας και κανένας από αυτούς δεν είναι Ελληνας....η Θάλεια Φλωρά Καραβία, από τη Σιάτιστα, με το βαλιτσάκι της υποφέρει στο μέτωπο και ζωγραφίζει τον αγώνα....

{Η γνώση που δεν περίσευε}

...η παιδεία στην Ελλάδα παράγει ευφάνταστους και ελάχιστα καταρτισμένους νέους...εκπαίδευση οκτώ θρησκευμάτων και δεκατριών εθνοτήτων παρέχονταν στη Θεσσαλονίκη πριν από το 1912...

{Μουσική}
Κλασικοί συνθέτες στην οθωμανική Μακεδονία

...κάτοχοι των εμπορικών δρόμων των μέσων Βαλκανίων με τη Βιέννη κυρίως, οι βλάχοι αναπτύχθηκαν πολύ πνευματικά. Αναφέρεται ανέβασμα έργου του Μολιέρου στο Γκόπεσι το 1650. Το Μεγάροβο, μόλις δέκα χιλιόμετρα δυτικά του Μοναστηρίου, νότια της Εγνατίας, αναπτύχθηκε πολύ μετά την καταστροφή της Μοσχόπολης...

{Η εξέλιξη της τεχνολογίας}
1912 in science

{Το ρομάντζο της βίλας Φερνάντες}
μεταξύ της εβραίας Αλίν Φερνάντες και αξιωματικού του Μετεωρολογικού, Σπύρου Αλιμπέρτη. Γάμος την άνοιξη του 1914. Στη συνέχεια όμως ο Dino Fernandez έδωσε την συγκατάθεση του και το ζεύγος επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και εγκαταστάθηκε στο πατρικό σπίτι της Aline.

Επιδημία αυτοκτονιών στη Θεσσαλονίκη, 1911-12, πάνω από 50 τον αριθμό.
για ερωτικούς και οικονομικούς λόγους

9. Το βάπτισμα του πυρός {αγγελιοφόρος}

Μάχη του Σαραντάπορου, κανονιομαχία, 5η Οκτωβρίου. Ελληνική νίκη.

10. Μάχη των Γιαννιτσών {αγγελιοφόρος}

Μάχη των Γιαννιτσών. 19-20 Οκτωβρίου. Ελληνική νίκη.

"κατάληψη της ιερής μουσουλμανικής πόλης Γενιτζέ Βαρντάρ (Γιαννιτσά)".

11. Υπόθεση Νίκογλου {αγγελιοφόρος}

18 Οκτωβρίου, Φίλιππος Νίκογλου από τη Στενήμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας, στρατιωτικός γιατρός στο βουλγαρικό στρατό, ως υπήκοος Βουλγαρίας, ειδοποιεί τους Έλληνες για τα σχέδια των Βουλγάρων προς τη Θεσσαλονίκη...μετά την κατάληψη της Κοζάνης, 11 του μηνός, Κωνσταντίνου τηλεγράφημα: "έχω καθήκον να στραφώ προς το Μοναστήριον, εκτός αν το απαγορεύσετε". Βενιζέλος: "Σας το απαγορεύω"....(Άδενδρο/Κιρτζαλάρ, χωριό Θεσσαλονίκης, σιδηροδρομικός σταθμός) (Ο Αθανάσιος Σουλιώτης, ο αποδέκτης του μηνύματος του Νίκογλου στην Άνω Τζουμαγιά, ήταν και ο συγγραφέας του φυλλαδίου "Προφητείες του Μεγαλέξανδρου", ότι μονάχα η Ελλάδα μπορεί να ελευθερώσει τη Μακεδονία)

12. Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης

Ιστορία λιμένος Θεσσαλονίκης - Ελεύθερες Ζώνες...Καββαδίας, της Σαλονίκης μοναχά της πρέπει το καράβι...Καμινιάτης: θαυμαστὸς λιμήν, ἀσφαλῶς ὑπτιάζων τοῖς πλωτῆρσι τὴν εἴσοδον 1904, Οθωμανική εταιρεία κατασκευής και εκμετάλλευσης λιμένος Θεσσαλονίκης. Societe Ottomane de Construction et d' Exploitation du Port de Salonique με γάλλο κατασκευαστή, Edmond Bartissol...ανατίναξη λιμενοβραχίονα από τους Γερμανούς 1944, ανακαινίστηκε με βοήθεια AMAG...σήμερα περισσότερο τέχνες και πολιτισμός παρά καράβια...

13. Ηρακλής, τα πρώτα χρόνια

Γυμναστικός Σύλλογος Ηρακλής 1908

Μακαμπή Θεσσαλονίκης, 1908
και ιστορίες εβραίων αθλητών της πόλης

14. Άρης, τα πρώτα χρόνια

Αθλητικός Σύλλογος Άρης 1914

ΧΑΝΘ, 1921

15. ΠΑΟΚ, τα πρώτα χρόνια 

Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών 1926

16. Το "ατύχημα" του Σόροβιτς

Μάχη του Σόροβιτς (Αμύνταιο) 22/24 Οκτωβρίου. Ασυνεννοησία Ελλήνων (5ης μεραρχίας Κρητών) και Σέρβων. Οθωμανική νίκη. Διδάσκεται στις σχολές πολέμου. (...ορώ το Βίτσι, σορός στο Βίτσι; μάλλον από το сурово, τραχύς, το Σουροβίτσεβο)

17. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, α' μέρος
απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

18 Οκτωβρίου, ο Νικόλαος Βότσης τορπιλίζει το θωρηκτό Φετίχ Μπουλέντ στο λιμάνι. 25 Οκτωβρίου έγινε συνάντηση στο χωριό Τοπσίν/Γέφυρα για την παράδοση της πόλης υπό όρους. Ο Κωνσταντίνος απορρίπτει δύο φορές τις προτάσεις, ενώ οι Βούλγαροι πλησιάζουν. Τελικά, στις 11 το βράδυ 26ης υπογράφεται το πρωτόκολλο παράδοσης στο Διοικητήριο δίπλα στον διάδοχο οι Ίων Δραγούμης, Ιωάννης Μεταξάς, και Βίκτωρ Δούσμανης. πρωί 27ης μπήκαν δυο ελληνικά τάγματα, πρωί 28ης ο διάδοχος Κωνσταντίνος, πρωί 29ης ο βασιλιάς Γεώργιος. Μετά τις 28, αφού ο Τεοντόροφ ζήτησε από τον Ταχσίν να παραδώσει και σε αυτόν την πόλη, επιτράπηκε τελικά να μπουν δυο βουλγαρικά τάγματα για ανάπαυση, τα οποία και παρέλασαν. (χάρτης μετά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο). Παραμένει η οθωμανική χωροφυλακή που αργότερα θα αντικασταθεί από την κρητική.

{Η κριτική ματιά του στρατιώτη}

Ο Θεσσαλονικιός αξιωματικός Αλέξανδρος Ζάννας με ένα ναύτη υψώνουν την ελληνική σημαία στον Λευκό Πύργο.......Ημερολόγιο Ζωρογιαννίδη: στο Λιμπάνοβο (Αιγίνιο Πιερίας): το χωριό είχε πολλά «κοτερά» (πουλερικά) που το βράδυ «έκαστος στρατιώτης εστριφογύριζε την σούβλαν του...οι αξέχαστοι σουφλιμάδες φανερώνουν την αξιάδα του Ρωμιού εις τοιαύτας περιπτώσεις...«Κύριε Λοχαγέ, βλέπεις αυτήν την πλάτην; Λέει ότι θα πάρωμεν την Θεσσαλονίκην χωρίς άλλο αίμα»...την πλάτην ταύτην έχω διαφυλάξει και τηρώ ως κειμήλιον... Οι συναλλαγές συνεχίζονται σε ξένα νομίσματα, η δραχμή επικράτησε αρχές του 1916 {Ορολογία: παράδοση, απελευθέρωση, ενσωμάτωση}

18. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, β' μέρος

Ταχσίν Πασά Μεσσαρέ: από τους Έλληνες την πήραμε και σ’ αυτούς πρέπει να την παραδώσουμε... "Η Θεσσαλονίκη χάθηκε αλλά και σώθηκε. Έχω τη συνείδηση ότι έπραξα το καθήκον μου. Η ιστορία ας με κρίνει"…Βέβαια, οι Τούρκοι φόρτωσαν αποκλειστικά την ήττα και την απώλεια της Θεσσαλονίκης στα φιλελληνικά αισθήματα του στρατηγού και του απέδωσαν τη μομφή της εσχάτης προδοσίας. Ο πικραμένος πασάς δε γύρισε ποτέ στην Τουρκία. Πέθανε στη Γαλλία το 1917 και η σορός του μεταφέρθηκε από την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη, όπου θάφτηκε με τιμές στις “παρυφές της πόλης”, όπως γράφει ο γιος του. (http://logomnimon.wordpress.com/2010/10/23/ (Οι τρεις ταφές του Χασάν Ταχσίν Πασά - makthes.gr/) ελληνοαλβανικής καταγωγής. Ο γιος του, Κενάν Μεσσαρέ, πήρε την ελληνική υπηκοότητα και έγινε στρατιωτικός ζωγράφος.

-Σκηνές από την ταινία του Παντελή Βούλγαρη "Ελευθέριος Βενιζέλος", 1980-

19. Οι πρώτες εντυπώσεις, α' μέρος {αγγελιοφόρος}

30 Οκτωβρίου, Δοξολογία στον Άγιο Μηνά, μαζί με τον Άγιο Αθανάσιο ήταν οι μόνες εκκλησίες που δεν είχαν γίνει τζαμιά. Οσμάν Σαΐτ Ιμπραήμ Χακή Βέης, ντονμές δήμαρχος Θεσσαλονίκης, 1912-1916 και 1920-1922.

20. Οι πρώτες εντυπώσεις, β' μέρος {αγγελιοφόρος}

Λεπτές ισορροπίες σε μία πολυπολιτισμική πόλη, διάγγελμα του βασιλιά σε τέσσερις γλώσσες, ελληνικά, γαλλικά, τουρκικά, και λαντίνο. Κωνσταντίνος Ρακτιβάν, εκπρόσωπος ελληνικής κυβέρνησης.

21. Περιμένοντας τη Βαλκανική Συνθήκη, 1913 {αγγελιοφόρος}
Συνθήκη Λονδίνου, 30 Μαΐου, υπό τον Edward Grey, ανηψιό του τεϊώνυμου Earl Grey

22. Ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος, 1913 {αγγελιοφόρος}

16 Ιουνίου - 18 Ιουλίου, Β' Βαλκανικός Πόλεμος πέντε κρατών κατά της Βουλγαρίας Συνθήκη Βουκουρεστίου, 10 Αυγούστου. 17 Ιουνίου, κρητικοί χωροφύλακες "ξεστρειδώνουν" τη βουλγαρική φρουρά του Χασάπτσιεφ, ή Χασσαψήεφ, από την πόλη.

23. Η δολοφονία του Γεωργίου Α' {αγγελιοφόρος}
5 Μαρτίου 1913, Γεώργιος Α' της Ελλάδος, assasination, Alexandros Schinas,
 Μετά που τον επισκέφτηκε η βασίλισσα Όλγα δίνοντάς του τη βίβλο, ο Σχινάς εκπαραθυρώθηκε στο κενό. Αν ζούσε ο Γεώργιος θα αποφεύγαμε τον εθνικό διχασμό.

24. Ναυτικός ανταγωνισμός, 1913 {αγγελιοφόρος}

Ναυτικό ανταγωνισμός Ελλάδας/Τουρκίας, Αγγλίας/Γερμανίας, και Βραζιλίας/Αργεντινής/Χιλής το 1907 (South American dreadnought race) απ' όπου αγόρασαν οι Τούρκοι ένα βραζιλιάνικο υπερθωρηκτό, αλλά καθυστέρησαν να μεταφράσουν τις πορτογαλικές οδηγίες χρήσης.

25. Ετοιμάζοντας τον Μεγάλο Πόλεμο

Α' Παγκόσμιος Πόλεμος

26. Το Μακεδονικό Μέτωπο, α' μέρος

Macedonian front...Θεσσαλονίκη, πόλη των κατασκόπων...
{στρατηγός Δεσπεραί} επηρμένος και πετυχημένος

27. Εθνικός Διχασμός {αγγελιοφόρος}
Εθνικός Διχασμός /National Schism,

Θεσσαλονίκη πρωτεύουσα του βενιζελικού κράτους της Εθνικής Άμυνας...οι Σύμμαχοι κατέλαβαν την πόλη, θεωρώντας ότι αμύνονται ενάντια στους Βουλγάρους, στους οποίους ο Κωνσταντίνος επέτρεψε να καταλάβουν το Ρούπελ και την Καβάλα, αιχμαλωτίζοντας την εκεί ελληνική μεραρχία και στέλνοντας τους Ελληνες σε μια γερμανική πόλη...στο ανατολικό Πάικο, η κοινή προσηγορία «βουλγαρόφωνων» πληθυσμών έφερε τους Γάλλους, που ήταν αδύνατον να φιλοσοφούν επί γραικομάνων και βουλγαροφρόνων, στη θέση να δικάζουν σε στρατοδικεία και να εκτελούν πολλούς ντόπιους...Γαλλική Κατοχή της Μακεδονίας

 28. Το Μακεδονικό Μέτωπο, β' μέρος {αγγελιοφόρος}

Μάχη του Σκρα ντι Λέγκεν (1918), οι έλληνες στην πρώτη γραμμή με μεγάλες απώλειες, που οι σύμμαχοι εκτιμούν αναλόγως για μελλοντικές επιχειρήσεις....ήθελε καιρό να πήξει το τσιμέντο του συμμαχικού πολυεθνικού στρατού...γάλλοι, άγγλοι, σέρβοι, ρώσοι, ιταλοί, και ιθαγενείς των αποικιών, μέχρι και ο Χο Τσι Μινχ, λένε, ως Ανναμίτης· όλα αυτά σε αντίθεση με τον συμπαγή στρατό των Κεντρικών Δυνάμεων, 93% βουλγαρικό. (Οι σύμμαχοι φτιάχνουν ράγες ντεκοβίλ/decauville) (Skra di Legen, βραχολεκάνη; στα βλαχομογλενίτικα, ρουμ. leagăn, λίκνο)

 29. Η πυρκαγιά του 1917, α' μέρος {αγγελιοφόρος}

Σάββατο, 5 Αυγούστου, Μεγάλη Πυρκαγιά Θεσσαλονίκης,
ολιγωρία στην κατάσβεση, βοηθούν κυρίως οι άγγλοι, όπως λέει και το τραγούδι

30. Η πυρκαγιά του 1917, β' μέρος

Κατέστρεψε το 32% της πόλης, κυρίως τις εβραϊκές συνοικίες, (εικόνες πυρίκαυστης ζώνης), το μεγαλύτερο μέρος της «μοντέρνας» πόλης που είχε ξαναχτιστεί μετά την πυρκαγιά του 1890. Δόθηκαν κάποιες αποζημιώσεις, αλλά οι πυρόπληκτοι (52 χ. εβραίοι, 11 χ. μουσουλμάνοι, 10 χ. ορθόδοξοι) δεν είχαν δικαίωμα να ξαναχτίσουν στο ίδιο μέρος, ετοιμάζεται νέο σχέδιο πόλης.

31. Φεντερασιόν - Μπεναρόγια
Socialist Workers' Federation, 1901 - Avraam Benaroya (1887 – 1979)
(περίληψη εκατογραφίας)

Κομμουνιστής πριν από τον κομμουνισμό ο εβραϊκής καταγωγής Αβραάμ Μπεναρόγια, ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη την περίφημη οργάνωση Φεντερασιόν, στις αρχές του 20ου αιώνα. Λίγο μετά την απελευθέρωση συνέχισε τη δράση της, προβάλλοντας ουσιαστικά τα αναρχο-σοσιαλιαστικά ιδεώδη, αν και ο Μπεναρόγια κατηγορήθηκε για τη σχέση του με τους Βούλγαρους οπαδούς της αυτόνομης Μακεδονίας. Όλα αυτά ως τη στιγμή που ο Μπεναρόγια συνεισέφερε τις δυνάμεις του στη δημιουργία του ΣΕΚΕ, του πρώιμου ΚΚΕ, το 1918. (ίδρυση Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης, 1917)

32. Από τη νίκη στην προσφυγιά - Ουκρανία
Εκστρατεία Κριμαίας 1919
{Μια φαινομενικά «άσχετη ιστορία»: ονοματολάτρες, 
βατοπεδινά δικαιώματα, ισλανδικές βόλτες}

Η Ελλάδα, ελευθερώνοντας το Αγιον Ορος στις 2 Νοεμβρίου 1912, βρίσκει τους πολυάριθμους Ρώσους μοναχούς σε αναστάτωση. Είναι χωρισμένοι σε «ονοματολάτρες» (Imiaslavtsy) και «ονοματοδιώκτες» (Imiabortsy). H ελληνική επικράτηση στο Αιγαίο τούς ενοχλεί. Μισού αιώνος αγώνες, διπλωματικές και στρατηγικές κινήσεις πάνε στράφι. Αγωνίστηκαν να γεμίσουν τον Άθωνα πεπαιδευμένους, αφοσιωμένους καλόγερους, ξόδεψαν τεράστια ποσά σε χρήματα, υπηρεσίες και εξοπλισμό (ακόμη και ειδική ταχυδρομική υπηρεσία διέθεταν στον Άθω από το 1910) και τώρα, ένα βιβλίο με τίτλο Na Gorakh Kavkaza («εκ του Ορους Καυκάσου»), που έγραψε ένας μεγαλόσχημος μοναχός που έζησε ως στάρετς στα βουνά, δημιούργησε μέγα σχίσμα στη Ρώσικη Εκκλησία.

33. Το σχέδιο Εμπράρ

Ερνέστ Εμπράρ, Ernest Hébrard, αρχαιολόγος, αρχιτέκτονας, πρόεδρος επιτροπής για την επαναδόμηση της Θεσσαλονίκης· το σχέδιό του δεν εφαρμόστηκε πλήρως.

34. Πλατεία Αριστοτέλους
Aristotelous Square αντικατέστησε ως σημείο αναφοράς την Πλατεία Ελευθερίας

35. Μικρασία {αγγελιοφόρος}
Μικρασιατική εκστρατεία

36. Προσφυγιά {αγγελιοφόρος}
Προσφυγικό ζήτημα

37. Πρωτεύουσα των προσφύγων {αγγελιοφόρος}
προσφυγικές ιστορίες - Η Θεσσαλονίκη υπερεπληρώθη μέχρις ασφυξίας προσφύγων.

πρώτος σταθμός καραντίνας στο Καραμπουρνάκι της Καλαμαριάς. Πέρα από τους 100 χιλιάδες του 1922, η πόλη δέχεται πρόσφυγες συνεχώς από το 1878 μέχρι το 1925, λόγω πολέμων και επαναχάραξη των συνόρων, από ανατολικορωμυλιώτες της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, περαστικούς μουσουλμάνους της βαλκανικής ενδοχώρας, Πόντιους του Καυκάσου το 1919, μέχρι τις τελευταίες ελληνοβουλγαρικές ανταλλαγές πληθυσμών.

{Μοντερνισμός}

...οι πρόσφυγες που πρωτοήρθαν στην Ελλάδα το 1922, πέθαναν μιλώντας ποντιακά και τούρκικα στα ντιβάνια που διαθέτουν οι προσφυγικές κουζίνες, ενώ δεν είναι σπάνιο το θέαμα γιαγιάδων που καπνίζουν αρειμανίως και χαίρονται μια φορά την εβδομάδα σινεμά με τρία έργα τρίτης προβολής, ένα γουέστερν και ένα τούρκικο απαρεγκλίτως...

38. Μεσοπόλεμος, τα πρώτα χρόνια 1922-30 {αγγελιοφόρος}

Πρόσφυγες, ντόπιοι και μειονότητες. Η Ελλάδα βλέπει με θετικό μάτι το κίνημα του Σιωνισμού, να αποκτήσουν οι Εβραίοι πατρίδα στο Ισραήλ, μετά τη δήλωση Μπάλφουρ το 1917. Έλληνας δήμαρχος μετά το '22. Πρωτόκολλο Πολίτη-Καλφώφ 1924, Αμπετσένταρ, 1925.

{Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου}

...Τότε, βέβαια, οι λέσχες λέγονταν, κατά πιστό συλλαβισμό «κλουμπ», όπως και στην Πόλη. Ενα σπορ που έκανε εντύπωση, καθώς το έμαθαν από την Τσεχοσλοβακία, το 1927, ήταν η χαζένα. Δηλαδή, η πρόδρομη μορφή του χάντμπολ.......Η ελονοσία θέρισε έναν τεράστιο αριθμό προσφύγων. Τη δεκαετία του '30 το κράτος προχώρησε στην αποξήρανση λιμνών και τεναγών, σε αλλαγές κοίτης μεγάλων ποταμών, Στρυμόνα και Αξιού κυρίως, αλλά και στη δημιουργία ποταμών, όπως ο Λουδίας....

{Σινεμάδες}

...1928, η κινηματογραφική επιχείρηση της Κοζάνης νοίκιαζε ταινίες από το Κεντρικό της Θεσσαλονίκης. Το χειμώνα πλήρωσε 60 χιλιάδες δραχμές τριετές συμβόλαιο αίθουσας (1928-1931), όταν δυο κουτιά οδοντογλυφίδες κόστιζαν 11 δραχ. Ταινίες που πηγαινοέρχονταν με τη συγκοινωνία έναντι 15 δραχμών, Κοζάνη-Θεσσαλονίκη: «Μία Νέα Ντυμπαρύ», «Συζυγικαί παύσεις», «Σάντρα», «Μόργκαν Σειρήν», «Κοκότα μιούζικ Χολ», «Υιός Σεΐχη», «Γιασμίν», «Μπαγιαντέρα» , «Ζοσελέ», «Ανεμοστρόβιλος Ιπποδρόμου», «Ηρως Μπόμπυ» «Φάουστ», «Ο κόσμος και οι γυναίκες του», «Καράβι θανάτου». Η Κοζάνη δεν έπαιρνε μόνον τις ταινίες του σινεμά της Σαλονίκης, αλλά και από ανεξάρτητους αντιπροσώπους, όπως από τον Μαλλάχ που τους νοίκιασε 350 δραχμές τον «Μαλάτι τον τρομερό» (1933, μπόλυγουντ)...

{Η τοπογραφία του νέου χώρου}

Συχνές αλλαγές οδωνυμίων:...άρχισε η υιοθέτηση τοποθεσιών της Αττικής στη νέα πόλη του Βορρά. Ετσι γεννήθηκε το «Φάληρο», μερικά χρόνια αργότερα από το Κερκυραϊκό «Φαληράκι» κατ΄απομίμηση του Φαληρικού Όρμου. Η οδός Βασιλέως Γεωργίου και της συζύγου του Όλγας (αλλά και όλης της βασιλικής οικογένειας) πήρε τη σειρά της μετά την τετραετία Βενιζέλου...Κισσάβου, Πολωνίας, Πρίγκηπος Νικολάου, -> Αλεξάνδρου Σβώλου Βασιλέως Κωνσταντίνου -> Λεωφόρος Νίκης (ανιστόρητη έλλειψη εντιμότητας, ή πολιτική ορθότητα;) {Η ενδοχώρα στο μεσοπόλεμο} συνοικισμοί Γιουρούκων προ του '22, προϊόντα, ελονοσία, αποξηράνσεις, και συνέπειες..όποιος ήθελε να καζαντίσει ως αγρότης επιδίωκε να αγοράσει γη «στο βάλτο»....

Charles Diehl/{Κάρολος Ντηλ επί το έργον}, αναστήλωση και αποκάλυψη ψηφιδωτών
της Αγίας Σοφίας

39. Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

"Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης" το 1925 με πρωτοβουλίες Βενιζέλου και Παπαναστασίου. Μετονομάστηκε σε Αριστοτέλειο το 1954 επεκτεινόμενο πάνω στο εβραϊκό  νεκροταφείο. Φωλιά των δημοτικιστών, αντίβαρο στο αθηναϊκό συντηρητισμό. Την επιγραφή "Μούσαις Χάρισι Θύε" "στις Μούσες και τις Χάριτες θυσίαζε" εμπνεύστηκε ο κοσμήτορας Χαρίτων Χαριτωνίδης.

40. ΔΕΘ, α' μέρος
Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, 1925, για τους ντόπιους "η Έκθεση",
ιδέα του καθηγητή ζωολογίας Νικολάου Γερμανού από τον Βάβδο Χαλκιδικής
(Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης 1918)

41. Κάμπελ (1931) {αγγελιοφόρος}

Πογκρόμ και εμπρησμός της εβραϊκής φτωχογειτονιάς Κάμπελ από τριεψιλίτες, πρόσφυγες, και βενιζελικούς· δεν τιμωρήθηκε κανείς. Ονομασμένη μάλλον από τον Sir John Campbell, αντιπρόεδρο της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων.

42. Αρχιτεκτονική της Πόλης {αγγελιοφόρος}

Πιέρο Αριγκόνι, ιταλός αρχιτέκτονας της περιόδου 1890-1912, οικισμός Ουζιέλ, Ελί Μοδιάνο, σχεδίασε την Αγορά και τη βίλα Μοδιάνο. Δημήτρης Πικιώνης, πειραματικό σχολείο, 1933. Το ξενοδοχείο Μεντιτερανέ παραβιάζει πρώτο το σχέδιο Εμπράρ.

43. Τετραετία Βενιζέλου 1928-32 {ηγεσίες της πόλης}

Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1928-1932

...ο Λεωνίδας Ιασωνίδης προκάλεσε μεγάλον ενθουσιασμό, όταν, δουλεύοντας υπογείως για τη συνάντηση Βενιζέλου-Ινονού, έφερε την Παναγία Σουμελά στην Ελλάδα, το 1931, πρώτα στο Βυζαντινό Μουσείο των Αθηνών και έπειτα στο Βέρμιο...Δ΄ Βαλκανική Συνδιάσκεψη 1933 για την προσέγγιση των βαλκανικών λαών στη Θεσσαλονίκη

44. Μέρες του '36, α' μέρος {αγγελιοφόρος}
Εργατική Εξέγερση, 9 Μαΐου 1936 Θεσσαλονίκη
είχε ξεκινήσει 29 Απριλίου με την κατάληψη καπνεργοστασίου Κομέρσιαλ
επί κοινοβουλευτικής κυβέρνησης Ιωάννου Μεταξά, 12 νεκροί, 300 τραυματίες.

45. Μέρες του '36, β' μέρος.

46. Επί Μεταξά, 1936-40 {αγγελιοφόρος}
Επί δικτατορίας Ιωάννου Μεταξά, ηρεμία στην πόλη...

..."εικαστικά δεν υπάρχουν πολλές «καραγκούνες», αλλά άφθονος απλοποιημένος εθνικιστικός εξπρεσιονισμός"...το Βασιλικό Θέατρο αναθέτει ο Κωστής Μπαστιάς στον νέο αρχιτέκτονα Δοξιάδη -παραίτηση Δελμούζου, 1937- 26η Οκτωβρίου 1937, εκφώνηση λόγου του βενιζελικού πρύτανη Αβροτέλη Ελευθερόπουλου και μετέπειτα παύση του...η Προσφυγική Ένωση του 1928 σε Μακεδονικό το 1936, και Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών το 1939...εθνική συνοχή για τον φόβο των γουρνομύτηδων - ειδικά χαρακτηριστικά «βορείου» μεταξισμού...Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης, 1939 με διευθυνή τον Βαφόπουλο.

47. 28η Οκτωβρίου 1940 {αγγελιοφόρος}
Ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940-1941
1 έως 3 Νοεμβρίου ανεπιτυχής ιταλικός βομβαρδισμός Θεσσαλονίκης
{Τα στρατηγικά (αμυντικά) σχέδια για τη Θεσσαλονίκη}

48. Κατοχή 1941-44 {αγγελιοφόρος}
Η Θεσσαλονίκη επί γερμανικής κατοχής,

9 Απριλίου υποδέχονται τους γερμανούς ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος, παρών και το 1912, ο δήμαρχος Μερκουρίου, και ο πρύτανης Περικλής Βιζουκίδης, ο τελευταίος και εκδηλωμένος εθνικοσοσιαλιστής (Οι δωσίλογοι της Θεσσαλονίκης)

49. Κατοχή και αντίσταση, α' μέρος

...25η Μαρτίου 1942 στην Αγία Σοφία...αντιστασιακοί καθηγητές με πρωταγωνιστή τον "σημαιοδότη" Χαράλαμπο Θεοδωρίδη σε διαδήλωση φοιτητών, 25 Μαρτίου 1943..Σίμος Κερασίδης, ίδρυσε την αντιστασική οργάνωση Ελευθερία-ελληνοπολωνός πράκτορας Γεώργιος Ιβάνοφ - Η Βουλγαρική λέσχη Θεσσαλονίκης μοίραζε τρόφιμα σε χιλιάδες μέλη, 80 κατά τους Βούλγαρους....πρόσφυγες στην πόλη από τη βουλγαρική ζώνη της Ανατολικής Μακεδονίας

50. Κατοχή και αντίσταση, β' μέρος {αγγελιοφόρος}
 2 Σεπτεμβρίου 1944, σφαγή του Χορτιάτη - 14 Σεπτεμβρίου, σφαγή των Γιαννιτσών

51.Ολοκαύτωμα, α' μέρος {αγγελιοφόρος}
Ιστορία των Ελλήνων Εβραίων στην κατοχή
11 Ιουλίου 1942, συγκέντρωση στην πλατεία Ελευθερίας για αποστολή σε τάγματα εργασίας, απελευθερώνονται με λύτρα τον Οκτώβριο.
6 Δεκεμβρίου 1942, καταστροφή παλαιού εβραϊκού νεκροταφείου.
14 Μαρτίου-2 Αυγούστου 1943 απελαύνονται σταδιακά στο Άουσβιτς,
από τους 56 χιλιάδες θα επιστρέψουν 1950.
(περίληψη εκατογραφίας)

Μια ζεστή μέρα του Ιουνίου του 1942 οι Εβραίοι συγκεντρώνονται στην πλατεία Ελευθερίας. Είναι το προανάκρουσμα της «μεγάλης εξόδου» που θα ακολουθήσει με τα τρένα που θα τους οδηγήσουν στην Τρεμπλίνκα και στο Άουσβιτς. Το κακό είχε αρχίσει να διαφαίνεται από τη δημιουργία τριών γκέτο σε ισάριθμες περιοχές της Θεσσαλονίκης, όπου οι Εβραίοι είχαν αρχίσει να στιγματίζονται με το κίτρινο άστρο και να ζουν υπό περιορισμό.

52. Ολοκαύτωμα, β' μέρος

Είναι γεγονός ότι οι Εβραίοι έφευγαν για τα στρατόπεδα της απωλείας τους, δίχως να γνωρίζουν καλά καλά τι τους περιμένει. Πίσω, στη Θεσσαλονίκη, ο αρχιραβίνος τους έστελνε σαν πρόβατα στη σφαγή, ενώ κάποιοι επιτήδειοι Θεσσαλονικείς είχαν αρχίσει ήδη να εποφθαλμιούν τις περιουσίες τους. Μετά το τέλος της τραγικής αυτής περιόδου η Θεσσαλονίκη είχε χάσει κοντά 70.000 Εβραίους και τον τίτλο της «εβραιούπολης» άπαξ δια παντός.

53. Απελευθέρωση 1944

30 Οκτωβρίου, από τον ΕΛΑΣ, Μάρκο Βαφειάδη και Ευριπίδη Μπακιρτζή- Georg Eckert, γερμανός φιλέλληνας προσπαθεί να σώσει την πόλη από τα αντίποινα κατά την έξοδο των Γερμανών - Οι δωσίλογοι μετά την απελευθέρωση.

54. Εμφύλιος Πόλεμος, α' μέρος {αγγελιοφόρος}

Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949 ....ερώτημα: γιατί το ΕΑΜ δεν χτύπησε τους Άγγλους στη Θεσσαλονίκη κατά τα Δεκεμβριανά του '44 της Αθήνας; προφανής απάντηση: δεν δόθηκε τέτοια εντολή από τη Μόσχα, που συμπολεμούσε με το Λονδίνο κατά του Χίτλερ· και με τη συμφωνία της Βάρκιζας το Φεβρουάριο αποσύρεται το ΕΑΜ από Αττική και Θεσσαλονίκη. Κυριακή 31 Μαρτίου 1946, ημέρα εκλογών, επίθεση στο Λιτόχωρο Πιερίας. Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, Σχέδιο "Λίμνες" για ανεξάρτητο βόρειο κράτος με κατάληψη πόλεων· αποτυχία κατάληψης της Κόνιτσας. Θεσσαλονίκη, πρωτεύουσα των ανταρτόπληκτων.

55. Εμφύλιος Πόλεμος, β' μέρος

Δολοφονία του κομμουνιστή Γιάννη Ζέβγου, 20 Μαρτίου 1947 στην Αγία Σοφίας, βομβαρδισμός Θεσσαλονίκης, 10 Φεβρουρίου 1948 από τον ΔΣΕ, απώλειες: 6 άμαχοι, 100 αντάρτες κατά την αντεπίθεση, και 52 από τους αιχμαλώτους καταδικάστηκαν σε θάνατο. 13 Σεπτεμβρίου του 1948, η πρώτη στην Ελλάδα αεροπειρατεία έγινε ταινία Κλοιός (1987) του Γιάννη Κουτσομύτη· έξι μαθητές Γυμνασίου της Θεσσαλονίκης προσγειώνουν αεροπλάνο, που έκανε τη διαδρομή Αθήνα-Θεσσαλονίκη, στα Σκόπια.

56. Υπόθεση Πολκ, 1948 {αγγελιοφόρος}

Δολοφονία αμερικάνου δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ, Μάιος 1948, στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης,

εκεί όπου ήταν έτοιμος να πάρει συνέντευξη με τον Μάρκο Βαφειάδη. Καταδικάζεται δίχως στοιχεία, και έπειτα από ομολογία κατόπιν βασανιστηρίων ο φιλοκομμουνιστής δημοσιογράφος της Μακεδονίας Γρηγόρης Στακτόπουλος. Έκτοτε καθιερώθηκε αμερικανικό βραβείο Τζορτζ Πολκ για δημοσιογράφους.

1951, εκτέλεση του 22χρονου κομμουνιστή Νίκου Νικηφορίδη,
επειδή προωθούσε την Έκκληση της Στοκχόλμης για αποπυρηνικοποίηση

57. Ρεμπέτικο (1935-50) {αγγελιοφόρος}

Σέμσης ή Σαλονικιός (γεν. 1883) βιολιτζής με καταγωγή από Στρούμιτσα, Γιάννης Κυριαζής (γεν. 1915) από Καβάλα Στέλλα Χασκήλ, ή Σαλονικιά, (γενν. 1918) στη Θεσσαλονίκη. Πρόδρομος Τσαουσάκης (γεν. 1919) στην Πόλη, ήρθε το '22. Μπάμπης Μαρκάκης (γεν. 1933) στη Θεσσαλονίκη (Μες στον πράσινο τον μύλο) οι υπόλοιποι, διάσημοι περαστικοί, όπως Ρόζα Εσκενάζυ, Βαμβακάρης, που εμπνέονται:...Ωραία την επέρασα, μεσ' στη Θεσσαλονίκη, θυμήθηκα το δώδεκα που πήραμε τη νίκη...Μουσχουντής, ο αντίστοιχος αστυνόμος Μπαϊρακτάρης, ηπιότερός του στη "μουσική καταδίωξη", και κουμπάρος του Τσιτσάνη με Γρεβενιώτισσα το 1942....ποτέ δεν έδεσε το ρεμπέτικο της Σμύρνης και του Πειραιά με τη Θεσσαλονίκη που αγάπησε το λαϊκό τραγούδι, Καζαντζίδη, (Κουγιουμτζής 1932, Μαρινέλλα 1938, Χατζηνάσιος 1942) και ραφινάτο ρεμπέτικο τύπου Τσιτσάνη...Στοιχεία ρεμπέτικου της παλιάς Θεσσαλονίκης υπάρχουν στα σεφαραδίτικα τραγούδια.

58. Υπόκοσμος
{η τεναγώδης γωνία της πόλης μεταξύ φρουρίου Βαρδαρίου 
και τέρματος οδού Γιαννιτσών, σχεδόν έως το Αδενδρο}

Πορνεία - περιοχή Μπάρας- Πλατεία του Αγίου Βαρδαρίου.
ιστορίες νταβατζήδων - η ηθική τάξη επήλθε μεταπολεμικά

 59. Υπόθεση Μέρτεν

Ο Μαξ Μέρτεν, πρωταγωνιστής "περί μέτρων κατά των Εβραίων και των περιουσιών αυτών" 1957, συλλαμβάνεται στον Πειραιά, δίκη το 1959 μάρτυρες υπεράσπισης: ηγούμενος της μονής Διονυσίου, Παπαστρατηγάκης, αρχισυντάκτης της κατοχικής εφημερίδας "Νέα Ευρώπη", Ηλίας Δούρος, διευθυντής Υπηρεσίας Διαχείρισης Ισραηλιτικών Περιουσιών καταδικαστική η μαρτυρία του Wisliceny, 25 χρόνια κάθειρξη, αλλά με πολιτική παρέμβαση επιστρέφει στη Γερμανία "για να παραμεριστούν τα εμπόδια δια την ανάπτυξιν των σχέσεών μας με την Δυτικήν Γερμανίαν". Ο Μέρτεν το 1960 κατηγορεί τον Καραμανλή και άλλους της κυβέρνησης ως κατοχικούς συνεργάτες. Μαρτυρία του αγροτιστή Μπαλτατζή υπέρ Καραμανλή.

60. ΔΕΘ, β'
61. ΔΕΘ,  γ' 
παιδικές αναμνήσεις, λούνα παρκ, περιστρεφόμενο εστιατόριο στον Πύργο του ΟΤΕ,
μαύρη μπύρα, λουκάνικα Φρανκφούρτης, επινόηση του φραπέ στη ΔΕΘ 1957

62. Ραδιόφωνο και τηλεόραση

Στην πρώτη ΔΕΘ 1926, ο ηλεκτρολόγος Χρίστος Τσιγγιρίδης παρουσιάζει το μεγάφωνο, "μέγας λέκτης", και το 1928 τον πρώτο ραδιοφωνικό πομπό, έπειτα από δοκιμές σπίτι του· μάλιστα συνελήφθη αλλά αφέθηκε ελεύθερος από τον Βενιζέλο. Ξεκινάει ιδιωτικό ραδιοσταθμό αρχικά με δύο ακροατές, και μόνο κατά τη διάρκεια της ετήσιας Έκθεσης· το κράτος καθυστερεί να δώσει άδεια διαρκούς λειτουργίας. Από αυτόν το σταθμό ενημερώθηκαν οι Θεσσαλονικείς για την ιταλική εισβολή, καθώς το σήμα του αθηναϊκού πομπού (1938) δεν φτάνει στον βορρά. Στην κατοχή ο πομπός κατασχέθηκε και ο Τσιγγιρίδης φυλακίστηκε, επειδή όμως οι Γερμανοί δεν μπόρεσαν να τον λειτουργήσουν τον αποφυλάκισαν. Και μέσω Τσιγγιρίδη στα κεφενεία μάθαινε ο κόσμος τις εξελίξεις. Το 1947 η ΕΙΡ αγοράζει τον πομπό Τσιγγιρίδη. Ο πρώτος πειραματικός σταθμός τηλεόρασης εκπέμπει στη ΔΕΘ το 1961 στο περίπτερο της ΔΕΗ. ΕΡΤ3, 1988. Ο πρώτος μη κρατικός δημοτικός σταθμός, TV 100, εκπέμπει στη Θεσσαλονίκη το 1989.

1949, παραδίδεται αναστηλωμένη η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου,
που είχε υποστεί καταστροφές κατά την πυρκαγιά του 1917· την αναστήλωση ξεκίνησε
ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος το 1918.

63. Το βυζαντινολογικό συνέδριο, 1953
((Βυζαντινά μνημεία Θεσσαλονίκης))
9ο Διεθνές Βυζαντινολογικό Συνέδριο στη Θεσσαλονίκη

9th International Byzantine Congress, Thessaloniki, 1953
για να τονίσει τον ορθόδοξο χαρακτήρα έναντι του σλαβικού άρτι απολωλότος.

(1953, Ελένη Σκούρα, πρώτη ελληνίδα στη βουλή
εκλεγμένη από το νομό Θεσσαλονίκης.)

64. Αστυφιλία - Μετανάστευση 1950 - 60 {αγγελιοφόρος}

...Οι σκηνοθέτες και οι επιθεωρήσεις αγαπούσαν την εύκολη αναγωγή του στιλ «πόσο όμορφο ήταν το παρελθόν» αλλά κανένας δεν το πίστευε....ανέσεις, παγωνιέρα, μπουκάλα αερίου, ζεστό νερό, αλλά και μαζική μετανάστευση ιδιαίτερα μετά τις συμφωνίες 1957-58 Ελλάδας-Δυτ. Γερμανίας. "Περισσότερη μετανάστευση, λιγότερες εξεγέρσεις". Προσαρμογή στην ξένη χώρα, αλλά και εθνική ομογενοποίηση των μεταναστών.

65. Αντιπαροχή
...Τριανδρία, Καλαμαριά, οι μόνες με σχέδιο,
η περίπτωση Φοίνικα (1962) Καλαμαριάς που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη και δόθηκε σε πρόσφυγες και τσιγγάνους....

66. Μεταπολεμικά έργα 

Καυταντζόγλειο, Αλεξάνδρειο Μέλαθρο (Παλαί ντε σπορ), Πύργος του ΟΤΕ, βιομηχανική ζώνη στη Σίνδο. Παύλος Καραντινός, καθηγητής στο Πολυτεχνείο Θεσσαλονίκης, σχεδιάζει την Πανεπιστημιούπολη και το Αρχαιολογικό Μουσείο. Μέγαρο Μουσικής από τον Αράτα Ισοζάκι. Θεαγένειο. Περιφεριακή Οδός. Μετρό....δεν υπάρχει υποθαλάσσια αρτηρία (δεν έπρεπε να υπάρξει μήτε η σκέψη της), ενώ το μετρό παραδόθηκε στην ελεύθερη διάκριση της αμηχανίας των αρχαιολόγων που είναι φυσικό να μη διαθέτουν τεχνολογία τριπλής βάρδιας και ανασκαφής ανεξάρτητης καιρού...{Τα στοιχειωμένα και αστοιχείωτα έργα} Θεσσαλονίκη, όπως Μάντσεστερ

67. Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, α'
Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης,

Ιδέα να φτιαχτεί το ελληνικό χόλυγουντ, ήταν να γίνει στη Ρόδο με ενέργειες του Άντονυ Κουίν, αλλά ο Νικόλαος Μάρτης από την Καβάλα, υπουργός βιομηχανίας το 1960, το έφερε στη Θεσσαλονίκη, για αυτό και αρχικά υπαγόταν στο υπουργείο βιομηχανίας. Εκεί βοήθησε ο Παύλος Ζάννας, ιδρυτής της Κινηματογραφικής Λέσχης της Mακεδονικής Kαλλιτεχνικής Eταιρείας "Tέχνη".

68. Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, β'
69. Φεστιβάλ Τραγουδιού

3ο Φεστιβάλ Τραγουδιού υπό την ΔΕΘ στο Αλεξάνδρειο Μέλαθρο, 1962, μεταφέρθηκε από Αθήνα που είχε ξεκινήσει το 1959 με πρότυπο το Σαν Ρέμο. διακόπηκε 1997-2005 2008-

70. Πολιτιστικοί θεσμοί {Στατιστικά του πολιτισμού}

(Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης 1914 - Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκη, 1957 -Δημήτρια, 1966 Τελλόγλειο, 1972-Γιορτές Ανοιχτού Θεάτρου- Πειραματική Σκηνή Τέχνης, 1979-ΚΘΒΕ-Θέατρο γης-Βαλκανική Πλατεία- Φεστιβάλ Μονής Λαζαριστών-Βαφοπούλειο, 1979- 9.58-Μύλος-Εντευκτήριο-Θεσσαλονικέων Πόλις-Ιανός-Μαλλιάρης-Παρατηρητής Πολιτιστική Πρωτεύουσα 1997, επόμενη στάση: Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Νεολαίας 2014)

71. Α' Μεταπολεμική Λογοτεχνική Γενιά (περίληψη)

Μετά τα προπολεμικά περιοδικά «Τέχνη» και «Μακεδονικά Γράμματα», που αποτελούν και τις πρώτες μετα-απελευθερωτικές λογοτεχνικές απόπειρες στη Θεσσαλονίκη εμφανίζονται οι «Μακεδονικές Ημέρες», περιοδικό με το οποίο μας συστήνεται η πρώτη μεταπολεμική, λογοτεχνική γενιά. Ηγετικές μορφές της τα αδέλφια Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης και Ζωή Καρέλλη, να μπολιάζουν το συνειρμικό μονόλογο με τη βυζαντινή αύρα. Λίγο μετά ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Βασίλης Βασιλικός και ο Γιώργος Χειμωνάς, συμπληρώνουν την ομάδα της γενιάς αυτής. Έσχατος στη χρονολογική σειρά, αλλά σημαντικότατος, ο Γιώργος Ιωάννου. (Περιοδικό Παράλλαξη:Η Μεταπολεμική Λογοτεχνία στη Θεσσαλονίκη, α' μέρος πεζογράφοι, β' μέρος ποιητές) 

(Ντίνος Χριστιανόπουλος Θεσσαλονίκης Θεμέλιος Λίθος, πρώτο-δεύτερο-τρίτο μέρος (περίληψη, συντελεστές) στο τελευταίο μέρος η ιστορία του Λευκοπύργου, βενετσιάνικου αρχιτεκτονήματος για λογαριασμό των Οθωμανών)

{Οι διανοούμενοι}

...η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία έπαιξε έντονο πολιτικό ρόλο στην Κατοχή, ξεκινώντας από ένα φιλανθρωπισμό και στήριξη της φιλικής προς αυτή νεολαίας, που περιγράφει μαλακά αλλά με τη σχετική προς τον αναγνώστη αποσβόλωση ο Γιώργος Ιωάννου, αποτυπώνοντας τους επιφανείς ιεροκήρυκες (μητροπολίτης Λεωνίδας Παρασκευόπουλος) και συσσιτιάρχες που προσδοκούσαν ένα χριστιανοκεντρικό πολιτικό σύστημα....στις υποθέσεις που συντάραξαν την πόλη μετά τον Εμφύλιο κι ώς το θάνατο του Λαμπράκη, δεν υπήρξε πουθενά έντονη παρέμβαση γνωστών ονομάτων των γραμμάτων και της τέχνης....

{Η Παναγιά στα τζάμια!}
...πρωτεύουσα του μυστικού βιώματος...

72. Σχολεία Α' μέρος

Παιδαγωγοί άνευ οδικής τιμής: Χαρίσιος Παπαμάρκου από Βελβεντό, δίδαξε σε Θεσσαλονίκη και Στρώμνιτσα Παναγιώτης Οικονόμου, διευθυντής στο Πρότυπο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης (1875-1878) Κολλέγιο Ανατόλια, 1886 Μερζιφούντα του Δυτικού Πόντου, 1924 Θεσσαλονίκη γαλλικό μοναστηριακό Δελασάλ, 1888 ελληνογαλικό Καλαμαρί-Αδαμάντειος Σχολή Κεντρικό  Παρθεναγωγείο Θεσσαλονίκης, 1854-1914 Αστική Σχολή Βαρδαρίου 1897-1922 γαλλοεβραϊκό, Alliance Israélite Universelle, 1874 Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή, 1904 το 1935 εισάγει για πρώτη φορά στην Ελλάδα το παστεριωμένο γάλα Γερμανική Σχολή Θεσσαλονίκης, 1888. Το νεοκλασικό 13ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης το 1893 από τον Ερνέστο Τσίλερ (Τα σχολεία της Θεσσαλονίκης στο τέλος του 19ου αιώνα)

73. Σχολεία, β' μέρος

Δελμούζος και Θεσσαλονίκη, Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,  Ιωάννης Ξηροτύρης, Τενεκεδένιο σχολείο Τούμπας, 1923. Χρίστος Τσολάκης, "Εζήτησα να ξυπνήσω ψυχές" ικανές να καθορίσουν μονάχες τους αύριο την τύχη τους (Μίλτος Κουντουράς) Σχολεία, Πανεπιστήμιο, και εκπαιδευτικός δημοτικισμός 

74. Προπολεμικός τύπος
75. Μεταπολεμικός τύπος

Κλείνουν Λαϊκή Φωνή, Ελευθερία, Αγωνιστής, επιβιώνουν Φως, Νέα Αλήθεια, Ελληνικός Βορράς, Μακεδονία, Θεσσαλονίκη το 1962 από τον Βελλίδη της Μακεδονίας. Η Μακεδονία συντηρητική, βενιζελική. Η Θεσσαλονίκη νεανική, αριστερίζουσα, με περισσότερες φωτογραφίες. Περισσότερα στις Επτά Ημέρες της Καθημερινής. Και κλείνει με την υποτονική παρουσία των εφημερίδων της Θεσσαλονίκης στο διαδίκτυο.

{Θεσσαλονίκη και ίντερνετ}

...εφημερίδες, ιδρύματα, μουσεία, δήμοι και άλλες αναπτύξεις στο διαδίκτυο στη Θεσσαλονίκη εμφανίζουν φωτογραφίες με πολύ χαμηλή ανάλυση, μειωμένο έως μηδενικό υποτιτλισμό και σχετική αδυναμία να συνταχθεί μέσα από αυτό το υλικό ακόμη και μία ευπρεπής λυκειακή εργασία. Οι θεσμοί και τα ιδρύματα έχουν μια πεπλανημένη άποψη για την «ανάπτυξη» που τη συνδυάζουν με μιας μορφής ανάδειξη και διαφήμιση. Είναι λάθος που οι ελάχιστες εκατοντάδες αρχειακών πηγών δε διατίθενται απλόχερα και δωρεάν στο διαδίκτυο. Το ίδιο ισχύει για το φωτογραφικό υλικό, καθώς και το κινηματογραφικό....

76. Ξενοδοχεία - Φιλοξενία
από τα χάνια στα οτέλ με βλάχους ξενοδόχους, όπως ο Τορνιβούκας
77. Καφενεία

Καφεδούπολη...το ανατολίτικο καφενείο του Μαλίκ Μπέη που διατηρήθηκε ως το 1930...έμεινε η έκφραση: Τι το πέρασες εδώ; Μαλίκ μπέη;;...Κρυστάλ, Αλάμπρα, Αιγαίο...περισσότερα εις Τα καφενεία της παλιάς Θεσσαλονίκης του Κώστα Τομανά

78. Στέκια της πόλης, α' μέρος, β' μέρος {Φυλές και στέκια}

...με τη βαθμιαία εγκατάλειψη πολλών βιοτεχνικών χώρων στο Βαρδάρι και έως βαθιά στις δυτικές συνοικίες. Ετσι, περίσσευαν ιδιωτικοί χώροι που νοικιάζονταν φτηνά και άρχισε να αναπτύσσεται μια ψυχολογία συγκροτημάτων, βαθιά εμπνευσμένη από άμπιεντ μουσική (λοφτ) και παρέμεινε στην ηθολογία της πόλης ως «βόρειος ήχος»......Η αγορά γέμισε «Σμιθάδες», «μπακούρια», «ποζέδες» και άλλα δέκα ονόματα, που χαρακτήριζαν τον τρόπο που χόρευαν, φλέρταραν και ξενυχτούσαν ως μακρινές αναμνήσεις των υπαρξιστών, των mobs, του Φοίνικα και των τσιναριών.

(καρεκλάδες, οπαδοί της ντίσκο, ποζέδες καλοντυμένοι) Τo '70 με '80, ή φρικιό θα ήσουν ή καρεκλάς ή σκυλί

80. Ξενυχτάδικα

 81. Επιχειρήσεις (περίληψη)

Από τα τέλη του 19ου αιώνα ως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Θεσσαλονίκη αποτέλεσε κέντρο επιχειρηματικής δραστηριότητας και μάλιστα με πρωτογενή βιομηχανική παραγωγή. Άνθισαν κυρίως η νηματουργία, η πλινθοποιεία, η αλευροβιομηχανία, αλλά και η ζυθοποιεία. Μετά το Ολοκαύτωμα ένα μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων παρέλυσε διότι βρισκόταν σε εβραϊκά χέρια. Έτσι διαμορφώθηκε ένα νέο επιχειρηματικό τοπίο με επίκεντρο τη βιομηχανική ζώνη Θεσσαλονίκης.

{Θεσσαλονίκη και εμπόριο}
...Εγνατία, Μοναστηρίου, εμποροπανηγύρεις, καραβάνια, και πεζοδρομήσεις...

82. Μουσική (περίληψη)

Εκτός από τους σημαντικούς δασκάλους και μουσικούς του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, αλλά και τη ρεμπέτικη σκηνή που άνθισε κυρίως στα χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου, η Θεσσαλονίκη υποστήριξε πολλούς νέους μουσικούς, κυρίως στα χρόνια του ’60. Ήταν τότε που ξεπετάχτηκε ο τραγουδοποιός της Διονύσης Σαββόπουλος, που διάφορα μουσικά σχήματα δοκίμαζαν τις δυνατότητές τους στα ανοιχτά πάρτι και που κάποιοι άλλοι λιγότερο γνωστοί άφηναν ένα σημαντικό στίγμα στη μουσική σκηνή της πόλης. Τελευταία, η Θεσσαλονίκη είχε σημαντικές καταθέσεις και στο χώρο της ροκ μουσικής.

{Τραγουδώντας τη Θεσσαλονίκη}
καμιά τριακοσαριά κομμάτια, πολλά εκ της μόδας των επισκεπτών,
το βιωματικότερο του Σαββόπουλου Γεννήθηκα στη Σαλονίκη

Ο Μελίκης της παράδοσης
λαογράφος Γιώργος Μελίκης, και η εκπομπή Κάθε τόπος και τραγούδι


84. Η χωροταξία της νέας πόλης και το Σέιχ Σου {Η χωροταξία της νέα πόλης}

Φοβική εξάπλωση...Η Θεσσαλονίκη έχει ένα δαχτυλίδι δικό της περί το Θερμαϊκό, περί τα 25 χιλιόμετρα που θα μπορούσε, σωστά πολεοδομημένο, να δωρίσει 25 χιλιόμετρα έξοχης παραλίας...Αναδάσωση του περιαστικού δάσους Σέιχ-Σου, "το νερό του Σεΐχη", (Κέδρινος Λόφος) έμπνευση του Εμπράρ το 1921

85. Ο Δράκος του Σεϊχ Σου (1960)
Αριστείδης Παγκρατίδης δίκη 1966, εκτέλεση 1968
86. Δολοφονία Λαμπράκη (1963)
{Γρηγόρης Λαμπράκης 22 Μαΐου} (βικιπαίδεια)

...και οι φυσικοί αυτουργοί του φόνου ήταν έξω σε λίγο. Τόσο έξω ώστε το 1967, αγοράζοντας το φοιτητικό μου σχεδιαστήριο, είδα έκπληκτος ότι το τρίκυκλο που ναύλωσα το οδηγούσε ο Γκοτζαμάνης, δυο βήματα από τον όρχο της Τροχαίας, όπου το αυθεντικό τρίκυκλο αναπαυόταν...(είχε προηγηθεί το 1961 η δολοφονία του Στέφανου Βελδεμίρη, νεολαίου της ΕΔΑ)

87. Χούντα και Θεσσαλονίκη {Χούντα}

...Μια εφημερίδα του Βελλίδη, ανήμερα της 21ης Απριλίου, είχε τίτλο «Αν τολμήσουν (πραξικόπημα) θα τους εμποδίσει ο λαός»...Σχέδιο Προμηθέας. Σεπτέμβριος 1967, σαμποτάζ στη ΔΕΘ και ο πρώτος νεκρός αντιστασιακός Γιάννης Χαλκίδης - 1973, Πολυτεχνείο Θεσσαλονίκης

88. 21η Απριλίου, ηθογραφικά
89. Πανεπιστημιακοί (φοιτητικοί) αγώνες (1961-1974)
Αριστόβουλος Μάνεσης, 1968

{Φοιτητές} στη μεταπολίτευση

...ο πληθωρισμός της ανώτατης παιδείας με ένα βαριάς αδράνειας νόμο, με έρευνες σπανίως στραμμένες στην έρευνα και με τον αυτοματισμό της φοιτητικής επιθετικότητας σε συγκεκριμένους τομείς της πόλης, έφερε μια αμοιβαία κόπωση στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η φοιτητική ιδιότητα πέρασε στη φάση της κατάστασης και όχι της αμφισβήτησης....

90. Γεύσεις της Θεσσαλονίκης
φραπές, κουλούρι, μπουγάτσα, τρίγωνα πανοράματος, εκμέκ κανταΐφι, τζιζ μπιζ, (cızbız), πατσάς

91. Καταναλωτισμός {Η μαγεία της νέας κατανάλωσης}

..όταν πρωτοέφτασε στις γειτονιές το μανούρι, το σαλάμι τύπου Ουγγαρίας και τα σωληνάρια με πάστα αντσούγιας και αβγά μεγάλων ψαριών, η εξέγερση της ευημερίας φαινόταν να πιάνει κορυφή....η αγορά των ντελικατέσεν στη Θεσσαλονίκη ήταν ήδη ακμαία σε ένα θαυμάσιο μέρος, τοπογραφικά σοφό, που τόσο πολύ εξυμνεί ο Βαμβακάρης: στην κεντρική αγορά. Η αγορά είχε παρηκμασμένο κέντρο της το Μπεζεστένι και μερικές στοές ολόγυρα με ψιλικά και χρειαζούμενα πράγματα για μοδιστρική στο σπίτι και «ρεμπατέματα» στα ρούχα....Το ροκ το έμαθαν τα παιδιά από το ντοκιμαντέρ του Βασίλη Μάρου που παιζόταν στα σινεμά ως επίκαιρα....

92. Αγορές
Καπάνι, Μοδιάνο, Στοά Σαούλ, Μπεζεστένι, Βατικιώτη, Άθωνος
93. Η χρυσή ποδοσφαιρική δεκαετία
1970 κύπελλο Άρη, 1972 κύπελλο ΠΑΟΚ, 1974 κύπελλο ΠΑΟΚ, 1976 κύπελλο Ηρακλής
1985 πρωτάθλημα ΠΑΟΚ
94. Σεισμός (1978)
20 Ιουνίου, 23:03, 6,5 ρίχτερ, διάρκειας μισού λεπτού
ρήγμα Βόλβης-Λαγκαδά. 49 νεκροί, οι 29 στην δισγωνιαία πολυκατοικία στην Ιπποδρομίου
http://taxalia.blogspot.com/2012/06/34.html
95. Αναστηλώσεις
σε Ροτόντα, Καμάρα, Αγία Σοφία
96. Χαλκιδική - Άγιον Όρος
νέα αστική ζώνη, προέκταση της Θεσσαλονίκης
97. Η πόλη του μπάσκετ
ΧΑΝΘ έφερε το μπάσκετ στην Ελλάδα το 1919
1928 πρώτο πρωτάθλημα Ηρακλής
Άρης 1979, 1983, 1985, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991
ΠΑΟΚ 1992
98.  Ιστορικές ομάδες
Απόλλων Καλαμαριάς, Μέγας Αλέξανδρος, Θερμαϊκός, Μακεδονικός
ΜΕΝΤ (Τούμπας) ΒΑΟ (Βυζαντινός) ΠΑΟ Νέων Επιβατών κ.α.
99. Μεγάλες αθλητικές στιγμές

από Θεσσαλονικείς: Παπαγεωργόπουλος, Γιάννης Ιωαννίδης, Παναγιώτης Φασούλας, Ιωάννης Μελισσανίδης, Κελεσίδου, από ενδοχωρίτες: Βούλα Πατουλίδου, Ζαγοράκης, Χαριστέας

100. Μεγάλες συγκεντρώσεις

31 Αυγούστου 1974, Καραμανλής στον εξώστη του Μακεδονία Παλάς και έξοδος από το ΝΑΤΟ {Η πολιτική ζωή 1977-1993}....στην τελευταία συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ στην πλατεία Αριστοτέλους και είδαμε ένα πρωτοφανές θέαμα: οπαδούς που στα δυο τους χέρια κρατούσαν τέσσερις τουλάχιστον σημαίες και κυριολεκτικά ήταν ιπτάμενοι: χοροπηδούσαν γεμάτοι ένταση... 14 Φεβρουαρίου 1992, ένα εκατομμύριο στην πλατεία Αριστοτέλους για το Μακεδονικό και διπλωματία

{Οι μύθοι των μπαγιάτηδων}

...Άλλη εκδοχή θέλει τα πρόσωπα των Θεσσαλονικέων να αποπνέουν μια μοιρολατρία, έναν αρνητισμό, μια μονοχνοτιά, δηλαδή ένα μπαγιατιλίκι, κι όπως λέμε εμείς οι Βόρειοι «χαμουτζήδες» τους νότιους Ελληνες, έτσι κι αυτοί μας βλέπουν και πιάνεται η καρδιά τους από τη στριμάρα που συναντούν. Ωστόσο οι «μπαγιάτηδες» είναι παρωνυχίδα, υπότιτλος, άσημη λεπτομέρεια μπροστά στην καταιγίδα των παραπόνων της πόλης εναντίον του ελληνικού Νότου......ο Σαλονικιός δεν διαθέτει το πρόσωπο της χαρμολύπης που εκφράζει πεντακάθαρα τον Καραμανλή, τον Κρητικό, το Ρουμελιώτη...

{Ο εκσυγχρονισμός ως πάθηση}

...πλήθος ιδιαιτεροτήτων φρενάρισε την επιχειρηματικότητα. Τα πολλά δισ. που βοήθησαν με επιδοτήσεις τον αγροτικό κόσμο, δεν ενίσχυσαν αυτοτελείς επιχειρήσεις...πάρα πολλά χρόνια οι Ελληνες και ξένοι επισκέπτες της Πρέσπας νόμιζαν πως τρώνε φασόλια Πρεσπών...

{Το μέλλον των περιχώρων}

...μεταφορά της ΔΕΘ σε κάτι τοποθεσίες χρησιμότατες στη δεκαετία του '50, που είναι ερημητήρια σήμερα...στην ουσία, οι αυριανοί μελετητές πρέπει να αντιστρέψουν το κλίμα που δημιούργησαν οι παλαιότεροι μελετητές. Εκείνοι έβλεπαν εμπορική κίνηση και τη μετέφραζαν σε κτιριακούς θησαυρούς, για να πέφτουν ενοίκια....

{Πράσινη Θεσσαλονίκη}

..στα χρόνια του Χριστού, υπήρχε ένα κανάλι διαμορφωμένο γύρω στα 25 χιλιόμετρα που συνέδεε την Πέλλα με τη θάλασσα. Αυτός ο υδροβιότοπος λεγόταν Βόρβορος (=βαλτότοπος, όπως και η χαλκιδικιώτικη Βουρβουρού) και κάλυπτε τη μετέπειτα λίμνη των Γιαννιτσών...η ενοποίηση του αστικού πράσινου χώρου με την ιστορία της πόλης....

(Έξι περιβαλλοντικές "βόμβες" στη Θεσσαλονίκη και τρόποι αντιμετώπισης)
στη Θεσσαλονίκη αντιστοιχεί μόνο 5,5% πράσινου ανά κάτοικο και αυτό ανομοιόμορφα κατανεμημένο (το διεθνές μίνιμουμ είναι 10 τετρ. μ. πράσινο ανά κάτοικο).
{Οι τοπικοί ερευνητές - ο άλλος αιώνας}

 ....η τοπική ελίτ (για παράδειγμα, σήμερα κυβερνάει όπως νομίζει το δήμο, χωρίς εφαλτήρια και βοήθεια από πουθενά) δεν είναι σίγουρο πως δεν θα δεχτεί αιφνιδιαστικά την κλασική για τη Θεσσαλονίκη απαξίωση....

{Επίμετρο}

...Η αιωνίως λατρευτική Θεσσαλονίκη έχει μια απίστευτη διαδοχή χρονικών και πτυχών του βίου, που, για να αποτελέσουν Ιστορία, χρειάζεται να σπάσει το τσιμέντο της και να αναφανεί το κανλτερίμι της....

{Πριν γίνει Άτοπος η πόλη ήταν Απέρατος. Πρώτη φορά η σύγχρονη Ελλαδα πήρε μια πολιτεία που ο πληθυσμός της ήταν ωσάν της πρωτεύουσάς της, και η οικονομικη της ζωή, παρά τα επίμοχθα χρόνια πολλαπλων υφέσεων, στηρίζονταν σε περισσότερη εργατιά, βιομηχανία και μανιφατουρες απο την άλλη Ελλάδα....Μεγάλη, ξεμεγάλη, η τελετή της Σαλονίκης ήταν μιά νίκη εναντίον των κατοικων της, κάθε εθνότητας, μια τελετή που ανέτως θα έκαναν οι παλαιοί μας Σύμμαχοι όταν αλώνιζαν την Ελλαδα με τις κανονιοφόρους τους........Ο φόβος πως είμαστε "οι άλλοι".....Κανένας λαός δεν φοβήθηκε τόσο πολυ μήπως δεν υπάρχει όσο ο ελληνικός.....Οι τελετές απελευθέρωσης, ακόμη και οι επέτειοι μιάς ήττας, όπως μας δίδαξαν πολλοί λαοί και ομάδες, με πρώτους τους Κρητικους, γίνονται με την συμμετοχή νικητών και ηττημένων: δίνουν τα χέρια και κρατάνε βαθιά μέσα τους τις αντιπάθειες. Δεν τις ξεχνούν και δεν τις συνωστίζουν. Η Κάνδανος και οι εκτελέσεις δεν λησμονήθηκαν απο κανέναν Κρητικό. Κι όμως, στέκονται όλοι μαζί, εχθροι και φίλοι, στην μάχη της Κρήτης. Δεν φοβουνται. Δεν τρέμουν την πέννα της Ιστορίας.......Κάποτε οι Ελληνες της Πτωχομάνας θα καταλάβουν πως δεν τιμούμε το 1912 με τέτοιες τελετές. Απλως, επαναλαμβάνουμε όλο το τελετουργικό της τελευταίας επίσκεψης σουλτάνου στην πόλη ,το 1911.} http://petefris.blogspot.gr/2012/10/blog-post_28.html

«Στον καθρέφτη σου κοιτιέσαι / κι από μόνη σου αγαπιέσαι» είναι το στιχάκι που ταιριάζει γάντι στη Θεσσαλονίκη....Σ' αυτό συντελεί και η πρωτεύουσα. Την έχει ωραιοποιήσει, την έχει ερωτικοποιήσει. Αν πεις σε κάποιον στην Αθήνα «αφήστε να μιλήσουμε για τη Θεσσαλονίκη εμείς που τη ζούμε και τρώμε το τσιβί» δεν το θέλει. Δεν το αντέχει. Αλλά και οι ίδιοι οι Θεσσαλονικείς -οι περισσότεροι- το καλλιεργούμε. Μεταξύ ωραιοποίησης και αλήθειας, ο άνθρωπος που αγαπάει τη Θεσσαλονίκη είναι αιχμάλωτος ενός μύθου, που δεν έχει σχέση με το σήμερα, αλλά με το χτες.   (Ένας αιώνας υποτίμησης για τη Θεσσαλονίκη του Θωμά Κοροβίνη)

«Η ιδέα μου ήρθε μετά την ανάγνωση των απομνημονευμάτων ενός εβραίου από τη Θεσσαλονίκη επιζώντος του Άουσβιτς. Οταν επέστρεψε από το στρατόπεδο, κάθησε στο μπαλκόνι του σπιτιού του, είδε την πόλη γύρω του και είπε: "Από όσους ήξερα δεν διασώθηκε κανείς. Αυτή η πόλη είναι γεμάτη φαντάσματα". (Η Θεσσαλονίκη και τα κενά του χρόνου, Μαζάουερ στον Αναστάση Βιστωνίτη)

Η Θεσσαλονίκη στον 20ό αιώνα του Τάσου Ψαρρά (περίληψη) (παρουσιάστηκε το 1997 επί Πολιτιστικής) Ενθύμιο Θεσσαλονίκης του Νίκου Ασλανίδη, 1912-1945 - 1945-2012 (περίληψη) Ταξίδι στις ράγες του χρόνου ~ Από το τραμ στο μετρό (περίληψη, συντελεστές) Οι μεγάλες μεταμορφώσεις του Χρίστου Ζαφείρη - πρώτο, δεύτερο μέρος (περίληψη)

Ο αιώνας της Θεσσαλονίκης 1912 - 2012
http://www.ertonline.gr/webtv/et3/1912-2012
http://www.wow.gr/projects/thessaloniki/index.htm

http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Thessaloniki