Κλασικοί συνθέτες στην Οθωμανική Μακεδονία

Δημήτριος Στεργίου Λάλας (Μεγάροβο, 1844—Μοναστήρι, 1911) Μετά από σπουδές και καριέρα στη Γερμανία δίπλα στον Βάγκνερ, εγκαθίσταται και διδάσκει στη Θεσσαλονίκη το 1881. Το 1907 παίχτηκε το έργο του, Μακεδονικός παιάνας, στο Μακεδονικό χορό της στρατιωτικής λέσχη της Αθήνας από μπάντα 30 μουσικών της Ανακτορικής φρουράς, όπως αναφέρεται στο αρχείο Ίωνος Δραγούμη. Φεύγει από επιδημία χολέρας. (επικήδειος στην εφημερίδα Φως Μοναστηρίου). Το 1917 στη Θεσσαλονίκη σύμμαχοι Ιταλοί στρατιωτικοί μουσικοί ανακαλύπτουν τα χειρόγραφά του και πείθουν τους κληρονόμους να τα στείλουν στην Ιταλία να εκδοθούν, δίχως όμως να κρατηθούν αντίγραφα. Δυστυχώς, γερμανικό υποβρύχιο βυθίζει το ιταλικό πλοίο, και μας έμειναν ελάχιστα δείγματα, όπως το "Αγγελούδι του φτωχού παιδιού'', 1885, Οδησσό, και η "Σκήτη" (περισσότερα στην εφημερίδα Οδό της Καστοριάς)

σε στίχους Johann Nepomuk Vogl, ρομαντικού βιεννέζου ποιητή

Die Karthause/ Η Σκήτη

Einsam, raget die Karthause, Μονάχη υψώνεται η σκήτη,

finster blickend nach dem Thal. σκυθρωπή αντικρίζει την κοιλάδα.

Horch! Die Mönche singen eben Άκου! οι καλόγεροι ψάλλουν μόλις

drinnen, wieder den Choral. μέσα πάλι τον ύμνο.

Schlaf in Frieden, Κοιμού εν ειρήνη

bleicher Bruder, χλωμέ αδελφέ,

hast errungen  έχεις κερδίσει

nun die Ruh. τώρα την γαλήνη

Ein Bruder ist geschieden, Ένας αδελφός είναι από μας χωρισμένος,

legte nieder seinen Stab. απέθεσε κάτω το ραβδί του,

Und die andern, tragen singend και οι άλλοι, φέρνουν ψάλλοντας

seine Reste jetzt ins Grab. το λείψανό του τώρα στον τάφο.

Schlaf in Frieden, Κοιμού εν ειρήνη

bleicher Bruder, χλωμέ αδελφέ,

hast errungen  έχεις κερδίσει

nun die Ruh. τώρα την γαλήνη

Ach! mich dünket Αχ! μου φαίνεται

jene Finstern ετούτα τα σκοτάδια

sängen trauernd: θα τραγουδούσαν πένθιμα,

"Wärst es du!"  "Νά 'σουν (μαζί μας τώρα) εσύ!"

(google book 1841)
(Kartause/Karthause> Charterhouse> μοναστήρια, σκήτες στα Chartreuse Mountains στις γαλλικές Άλπεις, όπου Carthusian Order/ Καρτουσιανό τάγμα μοναχών, Καρτούσιοι)

περιελήφθη στον δωδεκάδισκο τόμο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας "Αντίς για όνειρο"

Αιμίλιος Ριάδης (Θεσσαλονίκη, 1880—Θεσσαλονίκη, 1935), γεννημένος Κου ή Χου (Khu) γιος Αυστροούγγρου χημικού-φαρμακοποιού Heinrich Khu από το Τέσεν της Σιλεσίας, στα σύνορα Τσεχίας-Πολωνίας, ίσως, λέει, ελληνικής καταγωγής: Χούης...(ο Ντίνος Κούης του Άρη, καμία σχέση μήπως;) και της Ελληνίδας γυναίκας του, σε δεύτερο γάμο, Αναστασίας Γρηγορίου-Νίνη, από το Βλαχολίβαδο Ολύμπου.  Μαθητής του Λάλα, το 1908 φεύγει για σπουδές στο Μόναχο και το Παρίσι, όπου τον κατέκτησε ο γαλλικός ιμπρεσιονισμός μελετώντας δίπλα στον Maurice Ravel (τον αποκαλούσε: "ο μεγαλοφυής μαθητής μου"). Στο Παρίσι συνδέθηκε τόσο με τον Claude Debussy (ο οποίος δήλωνε: "όπως ο ζωγράφος Ελ Γκρέκο ανάμεσα στους Ισπανούς, έτσι και ο μουσικός Ριάδης ανάμεσα στους Γάλλους απέδειξε με το παραπάνω ότι είναι από τους πιο σπάνια προικισμένους της γενιάς του") όσο και με τον Φλοράν Σμιτ, που τον χαρακτήριζε ως "Μουσσόργσκυ της Ελλάδος". Από αυτά βρήκα μόνο "le Mussorgsky de la Grèce". (Ο Μάριος Βάρβογλης για τον Ριάδη) 

Νανούρισμα σε λα ελάσσονα για βιολί και πιάνο, 1908.

Ρωμαίικοι χοροί, 1925: Καμπίσιος, Βουνίσιος, Θαλασσινός.

Τρύγος "Έλα δω καλή κοπέλα, θέλω να τρυγήσεις"
Κουαρτέτο εγχόρδων σε σολ

1931, Μέγαν εύρατο, Τη Υπερμάχω, Η ζωή εν τάφω, Άξιον εστί, Χριστός ανέστη

Ριάδης, εκ του Ελευθεριάδης, με αυτό υπέγραφε τα ποιήματά του, καμιά φορά όμως και ως Αἰμ. Κοῦ ή Αἰμ. Ἐρρ. Κοῦ:

"...Σε αυτό το έρημο ακρογιάλι 

βουβό απλώνεται της λευτεριάς το κύμα 

σ' αυτό το άχαρο, διαβάτη μου το μνήμα, 

κοιμούνται δυο παιδιά της αστραπής. 

Εδώ τριγύρω τους, στον τάφο τον ψυχρό τους 

κάτι πολύ τρανό αιθέρια φτερουγίζει 

και μυστικά με τ' αγεράκι ψιθυρίζει 

τους πόθους, τους παλμούς, τη σκέψη, τ' όνειρό τους, 

μια λέξη τρανή κι αγία: Μακεδονία".

(1905, μετά το θάνατο δύο μακεδονομάχων φίλων του)
Τάκης Καλογερόπουλος, Λεξικό της Ελληνικής μουσικής.

 ....στον Παύλο Μελά (και δεύτερο) Ύμνος της Μακεδονίας, Βέρροια,

...Στον Παρθενῶνα - Τῷ μεγάλῳ μακεδόνι μουσουργῷ Δ. Λάλλα...

και δεύτερη αφιέρωση, "Κουκουβάγια", Σαπφώ

περισσότερα στην αναλυτική αναζήτηση στη Μουσική Βιβλιοθήκη και το αρχείο Ριάδη

Ατανάς Μπάντεφ (Πρίλαπος, 1860—Σόφια, 1908) σπούδασε στη Ρωσία δίπλα στους Μπαλακίρεφ και Ρίμσκι-Κόρσακοφ και δίδαξε μουσική σε διάφορα μέρη, ανάμεσά τους και το Βουλγαρικό Γυμνάσιο Θηλέων Θεσσαλονίκης. Κύριο έργο του η μελοποίηση της Λειτουργίας του Χρυσοστόμου (Zlatoustova Liturgia, Λειψία 1898). Οι ορθόδοξοι Βούλγαροι έρχονται αρχικά σε επαφή με την κλασική μουσική της Δύσης μέσω Ρωσίας και θρησκείας.

Хвалите Господа с небес

Aἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τῶν οὐρανῶν.

(Μπάντεφ σε διεθνές φεστιβάλ ορθόδοξης μουσικής)

Υ.Γ.

 με δυο διάσημους μαέστρους, τον εβραίο Maurice Abravanel,

γεννήθηκε το 1903 στη Θεσσαλονίκη και μετακόμισε στη Λωζάνη το 1909,

και τον Herbert von Karajan, ο προπάππους του Καραγιάννης, βλάχος κι αυτός,
από την Κοζάνη έφυγε το 1767 για την Βιέννη.