Τετραγωνικά ή αισθητική;

Ο άρρηκτος δεσμος φύσης και πολιτισμού γίνεται πράξη στον ιερό βράχο και στην ανθρώπινή του προέκταση, την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα. Το μνημείο που ομορφαίνει τη ζωή μας εδώ και δυο μιση χιλιάδες χρόνια δημιούργημα της αθηναϊκής δημοκρατίας στην πιο καλή της ώρα, είναι το το μνημείο σύμβολο του δυτικού πολιτισμού. Αποτελεί το διαχρονικό κανόνα αξιολόγησης κάθε αρχιτεκτονικού γλυπτικού επιτεύγματος και αντιπροσωπεύει τον αγώνα του ανθρώπου για τις αξίες που γέννησαν τον ανθρωπισμό.

....-θα κλείσουμε όλους τους ημιυπαίθριους χώρους, θα κερδίσουμε σε τετραγωνικά, και αυξήσουμε το κέρδος...-εντάξει, Παύλο, αλλά αν κλείσουμε τους ημιυπαίθριους χώρους, το κτίριο θα είναι διαφορετικό από το σχέδιο, θα αλλάξει η αισθητική του, και είχαμε δουλέψει πολύ για την αισθητική....-καλή η αισθητική, αλλά δεν είναι το παν....σε αφήνω, γιατί έχω άλλη γραμμή...-ο κύριος Χατζής; είμαι ο δικηγόρος, πρόκειται για το σπίτι που κληρονομήσατε από τη γιαγιά σας. Βρέθηκε αγοραστής. Να περάσω τώρα για την εξουσιόδοτηση της πώλησης; -Καλύτερα από Δευτέρα. -είναι ευκαιρία ο αγοραστής μοιάζει βιαστικός. -Είναι το σπίτι που μεγάλωσα και θα θελα να το σκεφτώ...θα σας απαντήσω τη Δευτέρα.....

...αναμνήσεις...

-Γιαγιά, θα μου πεις μια ιστορία για την Ακρόπολη;...-Στα αρχαία χρόνια ήταν στην Ασία μια μεγάλη δύναμη, η Περσία, και ήθελε να κατακτήσει όλο τον γνωστό τότε κόσμο. Εμπόδιο για την κατάκτηση της Δύσης στάθηκαν οι ελληνικές πόλεις, και κυρίως η Αθήνα. Οι Αθηναίοι μετά τις μεγάλες τους νίκες εναντίον των Περσών, αν και είχαν υποστεί τις περισσότερες θυσίες, διατηρούσαν αξιόμαχο στρατό και ισχυρό στόλο. Η Αθηναϊκή Συμμαχία έχει ισχυροποιηθεί και τα μέλη της έχουν αυξηθεί, το ίδιο και εισφορές των συμμάχων. Μετά το 479 η Αθήνα απολαμβάνει πρωτοφανή δύναμη και πλούτο. Στην πολιτική σκηνή επικρατεί ο Περικλής. Συνεχίζει τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα και του Κλεισθένη. Εκλέγεται επί πολλά χρόνια στρατηγός εναρμονίζοντας τη λαϊκή βούληση με τη δική του ισχυρή προσωπικότητα. Έτσι, ολοκληρώνει την πρώτη άμεση δημοκρατία στον κόσμο, και εκφράζει το όνειρο των Αθηναίων για κυριαρχία οικονομική, αλλά και πνευματική. Η Αθήνα γίνεται Ελλάδος παίδευσις. Για αυτό έπρεπε κάθε Έλληνας που θα ερχόταν στο χώρο της να το αισθάνεται αμέσως. Στις εισβολές τους στην Αττική, την περίοδο των Μηδικών Πολέμων, οι Πέρσες είχαν καταστρέψει τα ιερά της. Τα περισσότερα έμεναν ερείπια για να θυμούνται οι Αθηναίοι τη μεγάλη ιεροσυλία των Περσών. Ακόμα και η πολιούχος θεά τους δεν είχε αποκτήσει ξανά το ιερό της. Μετά τη νίκη στον Μαραθώνα είχε αρχίσει να οικοδομείται πάνω στην Ακρόπολη ένα μεγάλος ναός της Αθηνάς, γνωστός σήμερα ως Προπαρθενώνας. Πάνω στη βάση αυτού του ναού θα υψωνόταν ο νέος ναός, ο αφιερωμένος στην Αθηνά Παρθένο. Αυτός θα ήταν η μεγαλοπρεπέστερη κατασκευή που είχε γίνει ποτέ, αριστούργημα γεωμετρίας και αναλογιών χωρίς προηγούμενο. Ο Περικλής, οι αρχιτέκτονες Ικτίνος και Καλλικράτης, και ο γλύπτης Φειδίας, ο πάντων επίσκοπος στόχευαν να πραγματοποιήσουν το αξεπέραστο, το διαχρονικό, το κλασικό, κτήμα ες αεί για τον παγκόσμιο πολιτισμό....

Ο Παρθενώνας είναι ναός δωρικός με πολλά ιωνικά στοιχεία, χτίστηκε σε 9 χρόνια, μεταξύ του 447 και 438, έξι χρόνια μετά την αποπεράτωση του ναού ολοκληρώθηκαν και τα γλυπτά του, 332, σύνολο 15 χρόνια. Είναι κατασκευασμένος από λευκό πεντελικό μάρμαρο, από 16.500 μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, αλλά η συνολική οπτική αίσθηση του ναού ήταν η πολυχρωμία. Ο ναός ήταν περίπτερος, επειδή έχει περιμετρικά πτερό, ή περίσταση, με τέσσερις κιονοστοιχίες, χαρακτηρίζεται και ως οκτάστυλος, επειδή η περίσταση είχε 8 κίονες κατά πλάτος· 17 κατά μήκος. Σηκός είναι το κεντρικό εσωτερικό τμήμα του ναού. Μέσα σε αυτόν στεγαζόταν το Χρυσελεφάντινο Άγαλμα της Αθηνάς ύψους 13,5 μ. Ο σηκός ήταν διπλός, χωρισμένος σε δύο διαμερίσματα, το ανατολικό και το δυτικό, που δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Στο ανατολικό διαμέρισμα υπήρχε μια δωρική διώροφη κιονοστοιχία σε σχήμα Π, που πλαισίωνε το άγαλμα και υποβάσταζε τη στέγη. Στο δυτικό διαμέρισμα το ρόλο αυτό είχαν τέσσερις πανύψηλοι ιωνικοί κίονες. Ο σηκός είχε εσωτερικά και δεύτερη σειρά από έξι δωρικούς κίονες, την πρόσταση. Ο πρόναος, η πρόσοψη του ναού, είναι στα ανατολικά. Η ζωφόρος, στοιχείο της ιωνικής αρχιτεκτονικής, περιτρέχει εξωτερικά τον σηκό σε ύψος 12 μέτρων από τη βάση του. Αποτελείται από συνεχείς ανάγλυφες παραστάσεις ανθρώπων και ζώων σε κίνηση, το βάθος της δεν ξεπερνά τα 6,5 εκ. Επάνω από το πτερό βρίσκονταν οι μετόπες, τετράγωνες πλάκες με ανάγλυφη διακόσμηση, που διακόπτονταν από τα τρίγλυφα. Τα αετώματα βρίσκονταν στις δυο στενές πλευρές του ναού. Μέσα σε αυτά υπήρχαν τα ωραιότερα γλυπτά του Παρθενώνα. Εκεί πάνω βρισκόταν και η Ίρις, το άγαλμα που μου αρέσει πιότερο απ' όλα· ποτέ η πέτρα δεν αιχμαλώτισε τον άνεμο με αυτήν την τελειότητα. Μες στο πέρασμα των αιώνων, όπως και τα υπόλοιπα μάρμαρα του ναού, διασκορπίστηκε...Αθήνα, Παρίσι, Λονδίνο...το σύμβολο της επανένωσης των μαρμάρων του Παρθενώνα....τα πάντα πλήρη θεών...

Ο Παρθενώνας ήταν φημισμένος για τις λεγόμενες εκλεπτύνσεις, καμπυλότητες, αποκλίσεις από τις αυστηρές γεωμετρικές μορφές. Χάρη σε αυτές το κτίριο έμοιαζε σαν ζωντανός οργανισμός με εσωτερική πνοή....

Α, είναι εδώ ο κύριος Χαράλαμπος Μπούρας...-ήταν καθηγητής μου στο πολυτεχνείο....-θα σας μιλήσω για τις ιδιαιτερότητες της αρχιτεκτονικής του ναού. Ο Παρθενώνας είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς εξέλιξης του δωρικού ρυθμού που αρχίζει τουλάχιστον 250 χρόνια πιο πριν...σκεφθείτε ότι κυλούσαν κομμάτια εως και πέντε τόνους και κατάφερναν οι αρμοί μεταξύ αυτών να είναι της τάξεως του δεκάτου του χιλιοστού. Οι κολόνες φαίνονταν ολόσωμες, όλοι οι αρμοί ήταν αφανείς. Είχε εξαιρετική σταθερότητα, ώστε αν δεν είχε υποστεί την έκρηξη και τους σεισμούς θα ήταν σήμερα άθικτος. Οι στυλοβάτες, όπου πατάνε οι κολώνες, έχουν μια καμπυλότητα, την οποία ακολουθεί απάνω και το επιστύλιο. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι η κρυφή αρμονία είναι καλύτερη από τη φανερή. Όλες οι κολώνες έχουν μια μείωση, στενεύουν προς τα πάνω, αλλά ταυτόχρονα και ένταση, φουσκώνουν οι ραβδώσεις στη μέση, στα 2/5 του ύψους.

....
θα κλείσουμε όλους τους ημιυπαίθριους χώρους, θα κερδίσουμε σε τετραγωνικά, καλή η αισθητική, αλλά δεν είναι το παν....
....
Eίπατε ότι ήσασταν στο Πολυτεχνείο, τα γνωρίζετε όλα αυτά - ναι, αλλά έχει περάσει καιρός...ίσως αυτό που με ενδιέφερε τότε ήταν κυρίως η κατασκευαστική...

Πάμε στο νέο μουσείο να μιλήσουμε για τα γλυπτά του ναού....στην ανατολική πλεύρά ήταν σκηνές από τη Γιγαντομαχία, στη δυτική, σκηνές της Αμαζονομαχίας, στη βόρεια, από τον Τρωικό πόλεμο, και στη νότια, η Κενταυρομαχία. Παρατηρείται το συνηθισμένο αρχαίο ελληνικό μοτίβο του αγώνα, της πάλης των αντίρροπων δυνάμεων εν κινήσει ανεξαρτήτως της τελικής έκβασης.

Το νέο μουσείο της Ακρόπολης προσπαθεί να μιμηθεί τη λογική της αρχιτεκτονικής του Παρθενώνα. Στο πρώτο όροφο υπάρχει ο χώρος του αρχαϊκού ναού, του Προπαρθενώνα, και στον τρίτο ο χώρος του κλασικού ναού. Θα μας ξεναγήσει η αρχαιολόγος Κορνηλία Χατζηασλάνη. Στη ζωφόρο έχουμε την αναπαράσταση της πομπής των Παναθηναίων, συμμετέχουν 378 μορφές σε ύψος 1 μέτρο και μήκος 160 μέτρα, οι θεοί, οι άρχοντες, οι φτωχοί, και οι πλούσιοι, οι γέροντες, οι νέοι, όλοι μαζί αποτελούν την πόλη-κράτος. Ενώ μοιάζουν οι άνθρωποι, είναι διαφορετικοί, ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να έχει άπ-οψη. Παρόμοια ποικιλία παρατηρείται και στα 250 άλογα της ζωφόρου. Το βάθος της ζωφόρου είχε χρώμα βαθυκύανο. Στο Ανατολικό Αέτωμα παρουσιάζεται η γέννηση της θεάς Αθηνάς....αέτωμα...από τα φτερά του αετού. Στο δυτικό η διαμάχη Αθηνάς και Ποσειδώνα.

Να δούμε και την ταινία του Παρθενώνα στην πορεία του χρόνου. Μέχρι το 160 π.Χ. ήταν σχεδόν ανέπαφος, εκτός από το άγαλμα που αντικαταστάθηκε με μικρότερο. Την πρώτη καταστροφή έκαναν το 267 μ.Χ. οι Ἕρουλοι, ανατολικό γερμανικό φύλο. Οι νέες χριστιανικές αντιλήψεις για την τέχνη οδήγησαν στην καταστροφή πολλών ειδώλων, και τη μετατροπή του Παρθενώνας σε εκκλησία της Παναγίας της Αθηνιώτισσας. Το 1206 έγινε λατινική εκκλησία, Notre Dame d'Athènes. Το 1460 τζαμί. Το 1687 βομβαρδίστηκε από τον Μοροζίνι που στόχευε την εκεί πυριτιδαποθήκη των Οθωμανών. Το 1802 ο Έλγιν αφαιρεί κατόπιν αγοράς 83 γλυπτά. Ζημιές υπέστη ο ναός και κατά τις πολιορκίες της Ακρόπολης το 1821 και 1826.

-Εγώ πιστεύω πως κυρίως σήμερα έχουμε ανάγκη αυτό που η αρχαία Ελλάδα αντιπροσωπεύει, τη φιλοσοφική ανησυχία, την έρευνα, την ενεργοποίηση των πολιτών. -Εγώ πάλι νομίζω πως ο άνθρωπος με την εμμονή του να προχωρήσει μπροστά αναγκάζεται να αφήσει πίσω όλες αυτές τις αξίες...σαν να πέφτουμε στο κένο....αυτοί, την ομορφιά, το μέτρο, αρμονία, τον φόβο της υπερβολής...εμείς, το χρήμα και το εύκολο, βουλιάζουμε στην ύλη...αμφισβητούμε ακόμη και την κλασική τέχνη....

-Ναι, θα υπάρχουν οι ημιυπαίθριοι χώροι, και θα αλλάξω και το σχέδιο...θα ήθελα να ακυρώσετε την πώληση του κτιρίου, αποφάσισα να το ανακαινίσω και να μείνω εκεί...

Σενάριο: Μ.Ν.Τσακίρη, Γ.Σκεπάρνης, Δ.Νόλλας και Ε.Χατζής, κείμενα: Κ.Χατζηασλάνη και η Μ.Ν.Τσακίρη, σκηνοθεσία: Κ.Αρβανιτάκης και Ε.Χατζής, ηθοποιοί Δημήτρης Αλεξανδρής και Κλειώ-Δανάη Οθωναίου. Εκπαιδευτική Τηλεόραση http://www.sch.gr/periodika/print.php?sId=187

Ο τίτλος είναι "Παρθενώνας: Μέτρο και Τελειότητα", προβλεπόμενος, αλλά αδικεί το σενάριο δίνοντας την εντύπωση πως είναι ένα συνηθισμένο ντοκυμαντέρ. Ας δούμε την ταινία περισσότερο ως αφορμή για σκέψεις και διασκευές παρά ως μία απλή εκπαιδευτική δραματοποιημένη ξενάγηση. Θα μπορούσε να γίνει μέχρι και σήριαλ ερωτικό ανάμεσα σε μία αρχαιολόγο και ένα αρχιτέκτονα για να τραβήξει κόσμο στην ουσία, την αισθητική σύγκριση της εποχής του Περικλή και του Καραμανλή. Αλήθεια, υπάρχει αρχιτεκτονικό ντοκυμαντέρ για τη νεότερη Αθήνα;....κάτι σχετικό βρέθηκε.