Πυθαγόρας (Σοφία Γιαννακά)

((Raphael School of Athens))

Πολλά και θαυμαστά θρυλούνται  για τον Πυθαγόρα (574-490 περίπου) από τη Σάμο, όπως ότι στη γέννηση του την είχε προφητεύσει η Πυθία, για αυτό και ονομάστηκε Πυθαγόρας. Ταξίδεψε στην Αίγυπτο, όπου μυήθηκε στην ιερατική σοφία των Αιγυπτίων και στη Βαβυλώνα, όπου μυήθηκε στα μυστήρια της αστρολογίας και των αριθμών. Τέλος εγκαταστάθηκε στον Κρότωνα όπου ίδρυσε σχολή με επιστημονικούς και ηθικοθρησκευτικούς σκοπούς. Οι μαθητές ή «εταίροι» όπως ονομάζονταν τα μέλη της σχολής, αποδέχονταν χωρίς επιφυλάξεις τις απόψεις του δασκάλου τους («Αὐτός ἔφα», ἔφη, είπε) Ζούσαν ασκητικά, ήσαν σιωπηλοί και μετρημένοι. Πίστευαν ότι όλα τα οργανικά όντα είναι συγγενικά (για αυτό και δεν έτρωγαν κρέας), ότι οι Γυναίκες είναι ισότιμες με τους Άντρες, ότι οι Φίλοι πρέπει να τα έχουν όλα Κοινά. Η γυμναστική, η μουσική και η αριθμητική συντελούσαν στην τελειοποίηση του σώματος και της ψυχής τους. Ποιά ήταν η αληθινή ιστορία του Πυθαγόρα δεν ξέρουμε γιατί ο ίδιος δεν άφησε σύγγραμμα. Ο φθόνος, η καχυποψία και η άγνοια των πολλών στάθηκαν οι αιτίες που οδήγησαν στη βίαιη διάλυση της αριστοκρατικής σχολής. Ο σοφός κατέφυγε στο Μεταπόντιο Ιταλίας, όπου και πέθανε. Ωστόσο, η διδασκαλία του είχε σε όλη την αρχαιότητα οπαδούς (Πυθαγορισμός)

Οι Αριθμοί

Αξονική θέση στην πυθαγόρεια διδασκαλία κατέχει ο αριθμός. Αυτός αποτελεί την ουσία των όντων. Τα συγκεκριμένα όντα μιμούνται αριθμητικές σχέσεις. Ορισμένοι αριθμοί είναι ιεροί: Η Μονάς, η Δυάς, η Τριάς και προπάντων η Τετρακτύς στην οποία ορκίζονταν οι Πυθαγόρειοι. Τετρακτύς είναι το άθροισμα των τεσσάρων πρώτων αριθμών (1,2,3,4), δηλαδή η 10άδα, η οποία παριστανόταν ως εξής

Ακούσματα

Ποιό είναι το δίκαιο πράγμα; να θυσιάζει κανείς

Ποιό είναι το πιό ωραίο; η αρμονία

Ποιό είναι το πιό δυνατό; η γνώση

Ποιό είναι το άριστο; η ευτυχία

Ποιό είναι το πιό αληθινό πράγμα που λέγεται; ότι οι άνθρωποι είναι κακοί.

Ποιό είναι το πιό σοφό; Ο αριθμός , και κατόπιν εκείνος που έδωσε στα πράγματα ονόματα.

(Ιάμβλιχος, Περί του πυθαγορικού βίου, 82) μτφ Δημοσθένης Κούρτοβικ

Το Πυθαγόρειο Θεώρημα

(όταν ο Πυθαγόρας διατύπωσε το θεώρημά του ότι το τετράγωνο της υποτείνουσας ενός ορθογωνίου τριγώνου ισούται με το άθροισμα του τετραγώνου των δύο πλευρών που σχηματίζουν ορθή γωνία, θυσίασε εκατό βόδια στους θεούς. Το περιστατικό μνημονεύεται σε ένα επίγραμμα)

...όταν ο Πυθαγόρας βρήκε το ξακουστό σχήμα, εκείνο για το οποίο έκανε τη λαμπρή θυσία των βοδιών.

μτφ Μιχάλης Κοπιδάκης

Η τροφή του Πυθαγόρα

Από άποψη τροφής, το μεν μεσημβρινό φαγητό ήταν κερήθρα ή μέλι, το δε βραδινό ψωμί από κεχρί ή ψωμί κρίθινο και λάχανα βραστά και σπάνια κρέας από σφάγια που θυσιάστηκαν και αυτό όχι από κάθε μέρος (του σώματος). Αλλά κυρίως όταν επρόκειτο να εισχωρήσει στ' άδυτα των θεών και να παραμείνει εκεί για μερικό χρόνο, χρησιμοποιούσε τροφές που διώχνουν την πείνα και τη δίψα. Και παρεασκεύασε τροφή που διώχνει την πείνα από σπόρο παπαρούνας και σησάμι και από φλούδα σχίνου που έπλυνε καλά μέχρι να καθαριστεί από τον οπόν (γαλακτώδες υγρό) που υπάρχει γύρω από αυτόν, και από κοτσάνια ασφόδελων (σφερδουκλιών), από φύλλα μολόχας και από αλεύρι σιταριού, κριθαριού και ρεβυθιών, τα οποία όλα κοπανισμένα σε ίσο βάρος ανακάτευε μέλι από τον Υμηττό. Και την τροφή που διώχνει  τη δίψα έφτιαξε από σπόρους αγγουριού, από μαλακή σταφίδα, αφού προηγουμένως αφαιρούσε τα κουκούτσια από άνθος βοτάνης, από σπόρο μολόχας και αντράκλας (γλιτσίδας) ομοίως από τριμμένο τυρί, από πάρα πολύ λεπτή σκόνη αλευριού και από λίπος γάλακτος, τα οποία ανακάτευε μαζί με μέλι νησιώτικο. (Πορφυρίου, Βίος Πυθαγόρα, 34, μτφ Σταυρούλα Λαμπροπούλου)

.............................................................................................................

1.Τα αποσπάσματα είναι από το ανθολόγιο της Σοφίας Γιαννακά. Η Ελληνική Λογοτεχνία ανά τους αιώνες,από τον Όμηρο ως τον Δείναρχο. (1992) Εκδόσεις Νεφέλη σελ. 141-43. Το κομμάτι για το θεώρημα ήταν και αφορμή να το μελοποιήσω στα μελιδονισματα, κάνοντας ταυτόχρονα εδώ αυτήν την ανάρτηση. Ο Κοπιδάκης μιλάει για επίγραμμα, το ψάχνω στο πρωτότυπο, όπως και άλλα αποφθέγματα που λέγονται στη δημοτική.

2. Η Λαμπροπούλου αναφέρει, ο οπός, γαλακτώδες υγρό (latex), εξού και όπιο, lachryma papaveris, δάκρυ παπαρούνας. To Liddel Scott δίνει μία ακόμη ποιητική μεταφορά, οπός ήβης, η χυμώδης δροσερότης της νεότητος εν αντιθέσει προς τη ρυτίδα. Όσο για τη γλιτσίδα δεν ξέρω αν στη Μεσσηνία έτσι λένε τη γλιστρίδα, αγαπημένο λαχανικό των Κρητικών.