Πλάτων δὲ λέγει: "ή ανάστατοι ταράχτες ή φυγέτε μετανάστες"

("Μετανάστης Νταλάρας 1978")
Είπες πως θα ρίξεις μαύρη πέτρα στην Ελλάδα

πως θα γίνεις Πλάτων μετανάστης Ιδεών

μπήκες στο βαπόρι Παρασκή με την λιακάδα

και την Κυριακή θα στέλνεις έμβασμα δραχμών

Μετανάστη μάθε κάτι

είτε νέα ειτ' αρχαία ελληνικά

ίδια ειν' τ' αφεντικά

κι ίδια κλέβουν τον εργάτη

.........

......

Μόλις πήρα είδηση περσινό αυγουστιάτικο, ιότροπο, αρχαιότυπο, αντιμεταναστευτικό, πλατωνικό κείμενο, όχι για  αυτούς, που μας έρχονται αλλά για τους πολίτες, που εγκαταλείπουν την πατρίδα, αντί να γίνουν εδώ και τώρα επαναστάτες!...;δεν έτυχε στο σχολείο μας, Πλάτωνα να  διαβάσουν;...αλλιώς θα στέκανε στο μετερίζι του αγώνα στυλοβάτες...μήπως θα έπρεπε να διαβάζουμε Πλάτωνα και σε αυτούς που μας έρχονται; να μείνουν στις πατρίδες τους και να το παλέψουν;...

.....

Τα λόγια των αρχαίων μας σοφών είναι διαχρονικά. Οι συμβουλές και οι παροτρύνσεις τους αντηχούν στην αιωνιότητα για να καθοδηγούν εμάς, τους απογόνους τους, όπως και τους Έλληνες που θα διαδεχθούν τη δική μας γενιά, στην οδό της Πολιτικής Αρετής, της Ελευθερίας και του Μεγαλείου.

Δυστυχώς, το σάπιο και κατοχικό εκπαιδευτικό μας σύστημα φρόντισε να μη διδαχθούμε ποτέ τους φιλοσόφους μας, από το φόβο μην εμπνευστούμε από τα λόγια τους και ξεσηκωθούμε απέναντι στους τυράννους μας. Το ίδιο εκπαιδευτικό σύστημα που αναλώνει τις ώρες διδασκαλίας σε γνώσεις σχολαστικές, θεοκρατικές, στείρες και αποβλακωτικές και το οποίο τώρα, με τις μεταρρυθμίσεις της Διαμαντοπούλου, ολοκληρώνεται ως σκοταδιστικός μηχανισμός. (Αλλά αυτά είναι μια πολύ μεγάλη συζήτηση). Στο θέμα μας:

Ξεφυλλίζοντας τους «Νόμους» του Πλάτωνα, έπεσα επάνω στο ακόλουθο απόσπασμα που είναι σαν να γράφτηκε σήμερα. Το παραθέτω:

«Ακόμα κι όταν η πατρίδα κινδυνεύει να σκλαβωθεί ή να πέσει στα χέρια ανάξιων κυβερνητών, είναι προτιμότερο να επαναστατήσεις παρά να την εγκαταλείψεις και να καταφύγεις στην εξορία.

» Είναι προτιμότερο να υποφέρουμε όλες αυτές τις ταλαιπωρίες παρά να δεχτούμε αλλαγή του πολιτεύματός μας με κάποιο άλλο που θα κάνει τους ανθρώπους χειρότερους»

(Πλάτων, «Νόμοι», ΣΤ΄, 770e)

Τι μας συμβουλεύει ο Πλάτων; (ΠΡΟΣΟΧΗ: Ο Πλάτων, όχι ο Μαρξ ή κάποιος άλλος «γνωστός επαναστάτης»…). Περιγράφοντας μια κατάσταση όμοια με αυτή που βιώνουμε τώρα, παροτρύνει τους Έλληνες να ξεσηκωθούν παρά να φύγουν. Ευθέως μιλά για Επανάσταση αρνούμενος σε κάθε περίπτωση τη μετανάστευση. Και επισημαίνει ότι είναι προτιμότερο να υποφέρουμε τις ταλαιπωρίες των πολιτικών αγώνων και των συγκρούσεων παρά να δεχθούμε την αλλαγή του πολιτεύματός μας.

Ας ακούσουμε τον Πλάτωνα λοιπόν και ας ξεσηκωθούμε! Ήδη έχουμε κάνει την αρχή με τις μεγαλειώδεις μας διαδηλώσεις, ας ολοκληρώσουμε ό,τι ξεκινήσαμε και ας απελευθερώσουμε την πατρίδα μας, δηλαδή τους εαυτούς μας -γιατί πατρίδα είναι οι άνθρωποι-, από τους ανάξιους κυβερνήτες που μας ξεπουλούν και υποδουλώνουν!

Υ.Γ. Κάποτε άκουσα σε μια παρέα «αριστερών» ότι ο Πλάτων ήταν… «ολιγαρχικός». Όπως αντιλαμβάνεστε εκείνοι οι «αριστεροί» δεν είχαν διαβάσει ποτέ Πλάτωνα…

http://www.tsantiri.gr/stephanos-mytilineos/o-platon-stous-simerinous-ellines-ochi-sti-metanastefsi-kante-epanastasi.html

...............................

wiki/Laws (dialogue)

Πλάτωνος Νόμοι, αποσπάσματα

...........

τελευτῶν δὲ καὶ πόλεως, ἐὰν ἀνάστατον ἀνάγκη φαίνηται γίγνεσθαι πρὶν ἐθέλειν δούλειον ὑπομείνασα ζυγὸν ἄρχεσθαι ὑπὸ χειρόνων, ἢ λείπειν φυγῇ τὴν πόλιν: ὡς πάντα τὰ τοιαῦτα ἄρ᾽ ἔσθ᾽ ὑπομενετέον πάσχοντας πρὶν ἀλλάξασθαι πολιτείαν ἣ χείρους ἀνθρώπους πέφυκε ποιεῖν. (πηγή)

  η μετάφραση μου

τέλος, όσον αφορά την πόλη, αν είναι αναπόφευκτο, είτε με βία και ταραχές ο πολίτης να την αποχωριστεί, πριν εθελόδουλος ζυγός την βρει κυβερνημένη από κατώτερους ανθρώπους, ή να την εγκαταλείψει αυτοεξόριστος. Όλα αυτά ας τα υπομείνουμε λοιπόν, πριν μας αλλάξουν το πολίτευμα με αυτό που από την φύση του, χειρότερους πολίτες βγάζει.

του Κάκτου 

(από όπου πάρθηκε η τσαντίρεια μετάφραση απλώς αλλάζοντας το ή σε παρά να

ενδιαφέρουσα διασκευή αλλά διασκευή, όχι τα λόγια του Πλάτωνα,
τουλάχιστον έτσι όπως ερμηνεύονται από τις περισσότερες μεταφράσεις)

ακόμη και όταν η πατρίδα του κινδυνεύει να σκλαβωθεί ή να πέσει στα χέρια ανάξιων κυβερνητών, είναι προτιμότερο να επαναστατήσει ή να την εγκαταλείψει και να καταφύγει στην εξορία. Είναι προτιμότερο να υποφέρουμε όλες αυτές τις ταλαιπωρίες παρά να δεχτούμε αλλαγή του πολιτεύματός μας με κάποιο άλλο που θα κάνει τους ανθρώπους χειρότερους. 

και μερικές ξενόγλωσσες

And if at last necessity plainly compels him to be an outlaw from his native land, rather than bow his neck to the yoke of slavery and be ruled by inferiors, and he has to fly, an exile he must be and endure all such trials, rather than accept another form of government, which is likely to make men worse. (source)

Και αν τέλος ανάγκη φανερά τον ωθήσει να βγει εκτός νόμου στην γη που τον γέννησε, από το να λυγίσει τον τράχηλο στο ζυγό της σκλαβιάς και κυβερνηθεί από κατώτερους, πρέπει να φύγει εξόριστος, και ας υπομείνει όλες τις ταλαιπωρίες, παρά να αποδεχτεί άλλη μορφή πολιτεύματος, που μάλλον πρόκειται να κάνει τους πολίτες χειρότερους.

In fine, even as regards the State, he must allow it to be revolutionized, if it seems necessary, rather than voluntarily submit to the yoke of slavery under the rule of the worse, or else he must himself quit the State as an exile: all such sufferings men must endure rather than change to a polity which naturally makes men worse. (source)

Τέλος, όσον αφορά το κράτος, πρέπει να αφήσουμε να γίνει επανάσταση, αν αυτό είναι αναγκαίο, παρά εκούσια να υποταχτoύμε στο ζυγό της σκλαβιάς κάτω από την φαυλοκρατία, αλλιώς πρέπει να φύγουμε από την χώρα εξόριστοι. Όλα αυτά τα δεινά οι πολίτες ας τα υποστούμε, παρά να μεταπέσουμε σε πολίτευμα που κάνει φυσικά τους ανθρώπους χειρότερους.

qu’enfin fallût-il être chassé de sa patrie, plutôt que de consentir à la voir sous le joug de l’esclavage  et soumise à de mauvais maîtres, ou fallût-il se condamner volontairement à l’exil, on soit disposé à souffrir tout cela plutôt que de passer sous un autre gouvernement, dont l’effet serait de pervertir les âmes.(source) (French syntactic comment)

τέλος, θα έπρεπε καλύτερα να 'ναι κατατρεγμένος από την πατρίδα παρά να συναινέσει να δει τον ζυγό της δουλείας και να υποταχτεί σε κακούς αφέντες, ή θα έπρεπε να καταδικαστεί εθελούσια σε εξορία. Ας είμαστε διατεθειμένοι  να υποφέρουμε όλα αυτά παρά να περάσουμε την ζωή μας κάτω από άλλο πολίτευμα, όπου το αποτέλεσμα θα ήταν να διαφθείρει τις ψυχές των ανθρώπων.

ja daß schließlich selbst wenn der Untergang des Staates unvermeidlich wäre oder wenn man ihn in freiwillig gewählter Verbannung verlassen müßte, falls sich derselbe nicht unter das Sklavenjoch beugen will sich von Schlechten beherrschen zu lassen, man lieber alles Derartige leiden und tragen müsse als sich den Eintausch einer Staatsverfassung gefallen lassen welche ihrer Natur nach die Menschen entsittlichen muß. (source)


βέβαια, αν τέλος ακόμα και η πτώση, η καταστροφή της χώρας θα ήταν αναπόφευκτη, είτε κάποιος σε εκούσια εξορία θα έπρεπε να φύγει, σε περίπτωση που ο ίδιος δεν θελήσει κάτω από δουλικό ζυγό να λυγίσει και από κακούς να κυβερνιέται, ας τα υπομείνει όλα αυτά, παρά να επιτρέψει να ανατραπεί και να αλλάξει το πολίτευμα με τέτοιο, η φύση του οποίου σίγουρα εξαχρειώνει τους ανθρώπους.


Pro patria praeterea, si necesse sit, mori paratus sit: antequam velit aut eversam videre civitatem, jugoque servitutis subiectam a peioribus gubernari, aut fuga ipsa deserere. Quippe extrema omnia subeunda sunt potius, quam in eam gubernationem civitas commutanda, quae peiores solet homines facere. (source) (Latin syntactic comment: verbis grecis sensus ineptus*...ἀνάστατον: expulsum ex urbe)


Σχετικά με την πατρίδα, αν είναι αναγκαίο, ας είναι ετοιμασμένος να πεθάνει, πριν εκούσια αποδεχτεί, ή να δει την πόλη από ταραχές, σε ζυγό δουλείας υποταγμένη και από χειρότερους να κυβερνιέται, ή με αυτοεξορία να την εγκαταλείψει. Πράγματι, υποφερτά ας είναι τα έσχατα όλα, παρά να ζήσουμε σε πολίτευμα αλλαγμένο, που χειρότερους ανθρώπους συνηθίζει αυτό να βγάζει.

...........

το ἤ μπορεί να είναι διαζευτικό (or), όπως και στα νέα, ή να δηλώνει την ασύμμετρη, αποτρεπτική σύγκριση (rather than, παρά να), ομοιότροπη εκφορά β΄ όρου σύγκρισης..."μανικώτεροι ἢ ἀνδρειότεροι"...πιο τρελοί παρά πιο γενναίοι...βούλονται δὲ πολέμῳ μᾶλλον ἢ λόγοις τὰ ἐγκλήματα διαλύεσθαι...(θέλουν με πόλεμο μάλλον παρά με διαπραγματεύσεις να λύσουν τις διαφορές/να αποσείσουν τις κατηγορίες εναντίον τους) έχει διαφορά και στη στίξη,  στο συγκριτικό κατά κανόνα το κόμμα απουσιάζει.

Στα αρχαία η επανάσταση είναι ἐπανάστασις· συγγενείς έννοιες, η στάσις (εμφύλια διαμάχη), ο "νεωτερισμός", και της "μεταβολή της πολιτείας", που θα 'λεγε και ο Πλάτων, να πέσουν π.χ. απ' το καλό στο κακό πολίτευμα. Ανάστατος πόλις είναι η καταστραμμένη π.χ. με το δόρυ, ἀνάστατος δορὶ χώρα....δείσας μὴ ἀναστάτους ποιήσῃ τὰς Σάρδις...επειδή φοβήθηκε ο Κροίσος μην καταστρέψει ο Κύρος τις Σάρδεις. ...Ανάστατος πολίτης είναι ο εξόριστος, ο εκτός πατρίδας με βία, από εκεί βγήκε το outlaw στο αγγλικό και το chassé στο γαλλικό. Κροῖσος...Συρίους τε οὐδὲν ἐόντας αἰτίους ἀναστάτους ἐποίησε...."και τους Σύριους, που διόλου δεν του έφταιγαν, τους ξεσπίτωσε και τους ρήμαξε" μεταφράζει ο Μαρωνίτης. ἀλλ᾽ ἀνάστατος αὐτοῖς ἐπέμφθην κἀξεκηρύχθην φυγάς. (Οιδίπους επί Κολωνώ) με ξεσπίτωσαν και με καταδίκασαν στην ποινή της εξορίας, που λέει το βικιλεξικό. Βέβαια από τα πλατωνικά συμφραζόμενα μπορεί να νοηθεί και "επανάσταση με εμφύλιες ταραχές", όπως συνηθιζόταν στην αλληλοσπαρασσόμενη Αρχαία Ελλάδα, αλλά ξεκάθαρα για επανάσταση των τάξεων ή των πολιτών...δεν μίλησε ο Πλάτων. Η φράση σε αποτρεπτική σύγκριση θα μπορούσε να ήταν:

....δεῖ ἡμᾶς (τὸν πολίτην) ἀντιστῆναι τοῖς χείροσι (τῷ νεωτερισμῷ, τῆς πολιτείας τῇ μεταβολῇ) ἤ  τὴν πόλιν καταλιπεῖν.... (να αντισταθούμε παρά να εγκαταλείψουμε την πόλη μας)

Μα ποιό να 'ναι αυτό το κακό πολίτευμα της φαυλοκρατίας, που από την φύση του, χειρότερους πολίτες βγάζει;...

Όσον αφορά την μετανάστευση, δεν θα έγραφε τέτοιο πράγμα ο Πλάτων, ένας μετανάστης και άπολις φιλόσοφος, διατελέσας σύμβουλος Συρακόσιου μονάρχη...

Η πατρίδα του Πλάτωνα είναι η φανταστική, ιδεατή πολιτεία/πόλη/αποικία, που θα φτιάξουμε, αφού φύγουμε μετανάστες. Ως λέν στην Πύλη...

Δραματικός χώρος του διαλόγου είναι η Κρήτη και στη συζήτηση παίρνουν μέρος ένας ανώνυμος Αθηναίος, ο Κρητικός Κλεινίας και ο Σπαρτιάτης Μέγγιλος. Αντικείμενο –όπως και στην Πολιτεία – είναι η οικοδόμηση ενός φανταστικού πολιτεύματος, η εύρυθμη λειτουργία του οποίου εξαρτάται από μια ιδεατή νομοθεσία....Ο Κλεινίας ζήτησε από τους συνομιλητές του να τον βοηθήσουν στη θέσπιση της νομοθεσίας της καινούριας αποικίας που σκόπευαν να ιδρύσουν οι Κρήτες και τους κάλεσε να προχωρήσουν στη θεωρητική κατασκευή μιας νέας πόλης. Έτσι, επέλεξαν ως τύπο πολιτεύματος αυτό στο οποίο κυρίαρχος θα ήταν ο ΝΟΜΟΣ...

Οι Νόμοι είναι το μοναδικό γνήσιο πλατωνικό έργο, όπου λείπει ο Σωκράτης, ο αντιμετανάστης, που δεν βγήκε έξω από τα σύνορα της Αθήνας, παρά μόνο περιστασιακά, τρεις φορές μάλιστα ως πολεμιστής για την πόλη του, που αργότερα τον καταδίκαζε, και κακό λόγο δεν έλεγε μα στον νόμο υποτασσόταν. Βρείτε ή πλάστε ρητό του Σωκράτη, λοιπόν, να σας επεί: "μπράβο!", μην λέτε Πλάτωνα και νευριάσει λέγοντας:  βρείτε νέα πατρίδα, απογόνοι, η παλιά εσώθη...

Επί της ουσίας, στα του καιρού μας...έπρεπε, όσοι έφυγαν το '60 και παλιότερα, να κάτσουν εδώ και να το παλέψουν; όσοι φεύγουν, δεν γυρίζουν; είναι χειρότερος ο μετανάστης που στέλνει και κανά έμβασμα, μπορεί να κάνει και μια γυριστή επένδυση στην Ελλάδα, από τους μύριους πόσους απέχοντες για μπάνιο μεθαύριο Έλληνες γηγενείς επαναστάτες ψηφοφόρους;...

Υ.Γ.

ταράχτης είναι ξύλινος αναδευτήρας γάλακτος

....στις στάνες τους, χωρίς ψυγεία, χωρίς εξοπλισμό, σε μπακιρένια καζάνια, 

φωτιά στα ξύλα, ταράχτες από αγριελιά και ασκούς από δέρμα κατσίκας....

(Δημοτικό τυροκομείο Ίου)

Οδύσσεια Καζαντζάκη Δ 360-365

Γυροβολάει στα βοσκοτόπια του, ποχαιρετάει τα ζα του:

«Έχετε γεια, ψηλά βουνά, και σεις καλόγαλες γελάδες,

μην κλαίτε, αρνιά μου, γρήγορα θα ’ρθω με τα κουπιά στον ώμο·

μωρέ, ταράχτες θα τα κάμω εγώ ν’ αναχουμούν το γάλα

και θα κρατώ αλυχιά στις φούχτες μου, προβάτες μου κεράδες·

σαν μπροσταρόκριγιος στη θάλασσα κινώ να ξαρμυρίσω!»