Χουάνα Ινές ντε λα Κρους, η Μεξικάνα Κασσιανή

εδώ στα δεκαπέντε πριν μονάσει η δεκάτη μούσα του Μεξικού,
η φεμινίστρια καλόγρια, Juana Inés de la Cruz (1651-1695)
ή απλώς Sor Juana, αδελφή Χουάνα (πρβλ. ιταλικό sorella, αδερφή)
γνωστότερη για την παρακάτω redondilla σε μετάφραση Ηλία Ματθαίου 
(Ποίηση Ισπανόφωνης Αμερικής, εκδ. Γνώση)

Hombres necios que acusáis Άνδρες κουτοί που τις γυναίκες 
a la mujer sin razón, άδικα τις κατηγορείτε
sin ver que sois la ocasión μάθετε, σείς, πως είστ' η αιτία
de lo mismo que culpáis: ένοχες για όσα τις θαρρείτε.

si con ansia sin igual Απ' τον επίμονο σας πόθο 

solicitáis su desdén, αν τύχει και παρασυρθούνε,

¿por qué quereis que obren bien στην ατιμία αφού τις σπρώξτε, 

si las incitáis al mal? τίμιες πώς θέτε να φανούνε;

  Combatís su resistencia Λυγάτε την αντίστασή τους

y luego, con gravedad, και τάχα μου αυστηροί κατόπι

decís que fue liviandad το κόλλημα που εκάμετέ τους 

lo que hizo la diligencia. το λέτε εκείνων ελαφρότη. 

Parecer quiere el denuedo Να μοιάζετε σας κάνει αλήθεια

de vuestro parecer loco, το φέρσιμο σας το ηλίθιο

al niño que pone el coco μ' ένα παιδί μασκαρεμένο,

y luego le tiene miedo. που σκιάζεται απ' αυτό το ίδιο.

   Queréis, con presunción necia, Στην ίδια ψάχνεται γυναίκα

hallar a la que buscáis, -μα πόση αφέλεια σας δέρνει!-

para pretendida, Thais, για ταίρι σας τη Λουκρητία

y en la posesión, Lucrecia και τη Θαΐδα για ερωμένη.

   ¿Qué humor puede ser más raro Τί πράγμα αλλόκοτο και αστείο

que el que, falto de consejo, για όποιον του λείπει νους και κρίση:

el mismo empaña el espejo χνοτίζει πρώτα τον καθρέφτη

y siente que no esté claro? και θολωμένο απέ τον βρίσκει

   Con el favor y el desdén Την εύνοια ή την καταφρόνια

tenéis condición igual, τα δέχεστε όλοι μ' ένα τρόπο:

quejándoos, si os tratan mal, στο δεύτερο κρεμάτε μούτρα

burlándoos, si os quieren bien. σκάτε χαμόγελο στο πρώτο.

   Opinión, ninguna gana: Καλή κουβέντα δεν θα πείτε

pues la que más se recata, και για την πιo άμεμπτη γυναίκα,

si no os admite, es ingrata "όχι" αν σας πει, τη λέτε στρίγγλα

y si os admite, es liviana και αν "ναι", πως πήγε πριν με δέκα.

   Siempre tan necios andáis Τόση πολλή έχετε βλακεία,

que, con desigual nivel, που ένοχη θα τη βρείτε πάντα

a una culpáis por crüel είτε για περισσή ευκολία

y a otra por fácil culpáis. είτε για απάνθρωπη σκληράδα.

¿Pues cómo ha de estar templada Τότε το μέτρο πώς θενα βρει

la que vuestro amor pretende, όποιας για σας πονεί το δόντι,

si la que es ingrata, ofende, αφού η σκληράδα σας προσβάλλει

y la que es fácil, enfada? κι η ευκολιά σας αποδιώχνει;

 Mas, entre el enfado y pena Μα απ' τον θυμό και από τον πόνο

que vuestro gusto refiere, που η σχέση σας θα της γεννήσει,

bien haya la que no os quiere καλά θα κάνει όποια γυναίκα

y quejaos en hora buena. σας φύγει πριν σας αγαπήσει.

   Dan vuestras amantes penas Φτερά οι παθιάρικοι έρωτες σας

a sus libertades alas, στην ελευθεριότη δίνουν·

y después de hacerlas malas αφού τις κάνετε κακές 

las queréis hallar muy buenas. καλές πώς θέλετε να μείνουν;

   ¿Cuál mayor culpa ha tenido Ποιός είναι πιό ένοχος στ' αλήθεια

en una pasión errada: σε μιάν αγάπη παθιασμένη. 

la que cae de rogada όποιος στα παρακάλια δίνει,

o el que ruega de caído? ή  όποιος με παρακάλια παίρνει;

   ¿O cuál es más de culpar, Ή, ποιός χειρότερος φαντάζει

aunque cualquiera mal haga: -κακοί κι οι δυό κοντά στη γνώση-

la que peca por la paga όποια για πληρωμή αμαρτήσει,

o el que paga por pecar? ή όποιος την αμαρτία πληρώσει;

   Pues ¿para qué os espantáis Λοιπόν, γιατί το φταίξιμο σας

de la culpa que tenéis? σας τυραννεί κι ας μη το λέτε:

Queredlas cual las hacéis δε θέτε αυτό που 'χετε φτιάξει;

o hacedlas cual las buscáis. φτιάχτε μας τότε όπως μας θέτε!

   Dejad de solicitar, Παύτε λοιπόν να μας κολλάτε

y después, con más razón,κι ύστερα πια, δικαίωμα σας.

acusaréis la afición για τσούλες βρίστε όλες εκείνες

de la que os fuere a rogar. που προκαλούν το κόλλημα σας.

   Bien con muchas armas fundo Την αντρική αλαζονεία

que lidia vuestra arrogancia, θα πολεμώ όσο τίποτε άλλο

pues en promesa e instancia γιατί με υπόσχεσες και βία

juntáis diablo, carne y mundo. σμίγετε κόσμο, σάρκα, διάολο.



musica: Alfredo Sánchez. disco: "Fingir que duermo" "Κάνοντας πως κοιμάμαι"
cantrix Jaramar, poema:  Fantasía
Detente, sombra de mi bien esquivo, Στάσου, σκιά άπιαστής μου αγάπης
imagen del hechizo que más quiero, εικόνα μαγεμένη που θέλω πιο πολύ
bella ilusión por quien alegre muero, όμορφη αυταπάτη που για αυτήν χαρούμενα πεθαίνω
dulce ficción por quien penosa vivo. γλυκιά φαντασία που για αυτήν πονώντας ζω
Si al imán de tus gracias atractivo Αν στον μαγνήτη των χαρίτων σου ελκόμενη
sirve mi pecho de obediente acero, υπηρετεί η καρδιά μου σαν ατσάλι,
¿para qué me enamoras lisonjero, γιατί με ερωτεύεσαι κόλακα;
si has de burlarme luego fugitivo? αν με εξαπατάς μετά φεύγοντας;
Mas blasonar no puedes satisfecho Πλέον να καυχιέσαι δεν μπορείς χορτασμένος
de que triunfa de mí tu tiranía; που θριαμβεύει πάνω μου η τυραννία σου·
que aunque dejas burlado el lazo estrecho αν και αφήνεις γελασμένος το σφιχτό λάσο
que tu forma fantástica ceñía, που η άϋλη μορφή σου με ζώνει
poco importa burlar brazos y pecho λίγο πειράζει αν ξεγελάς το σώμα μου
si te labra prisión mi fantasía. αν η φαντασία μου σε έχει φυλακίσει
(Μετάφραση: Μιχάλης Μελιδόνης)





Ταινία του 1990. Yo, la peor de todas - "Εγώ, η χειρότερη απ' όλες"
φράση που έγραψε με το αίμα της πάνω σε χαρτί μετανοίας
ενώπιον του κοινοβίου. (1:42')
πρωταγωνίστρια: Assumpta Serna σενάριο/ σκηνοθεσία: María Luisa Bemberg βασισμένο στο
Sor Juana o las trampas de la fe, "Αδελφή Χουάνα ή οι παγίδες της πίστης" του Οκτάβιου Πας.


(6')
πρόβα θεατρικού· δυο κωμωδίες της (Los empeños de una casa, The Trials of a Noble House,
Τα μυστικά ενός σπιτιού, video) και (Amor es más laberinto, Love the Greatest Labyrinth, Η Αγάπη είναι λαβύρινθος, video)


(29')
Faeton
Si los riesgos del mar considerara,
ninguno se embarcara, si antes viera
bien su peligro, nadie se atreviera...


Φαέθων 
Αν τους κινδύνους της θάλασσας σκεφτόταν,
κανείς δεν θα ταξίδευε, αν πριν έβλεπε
ξεκάθαρα τον κίνδυνό της, τίποτα δεν θα τολμούσε...


(40')
Εδώ μικρότερη απαντά σε ερωτήσεις γνώσεων
 En un hipódromo/canodromo corren caballos/canes (κυνοδρόμιο, σκύλοι)
¿Qué animales corren en un palíndromo? Τί ζώα τρέχουν σε ένα παλίνδρομο;
las letras - τα γράμματα
Dábale arroz a la zorra el abad
Έδινέ της ρύζι της αλεπούς ο ηγούμενος


(52')
-Βοήθησε με πάτερ.
-Βοήθησε εσύ τον εαυτό σου. Μάθε τί θέλει ο Χριστός από σένα.
-Μακάρι να ήξερα. Η γνώση δεν δίνει απαντήσεις στην πίστη μου.
-Ο δαίμονας είναι πανούργος. Πάντα μεταμφιέζεται για να μοιάσει στο Θεό. 
Και η αναζήτηση της γνώσης είναι μια μεταμφίεση.


(57')
Φιλί μεταξύ της Χουάνας και της αντιβασίλισσας Leonora María del Carretto,
στα ποιήματά της την ονόμαζε Laura


....De la beldad de Laura enamorados Με την ομορφιά της Λάουρας ερωτευμένοι
los cielos, la robaron a su altura, οι ουρανοί της έκλεψαν το μεγαλείο....


....Mueran contigo, Laura, pues moriste, Ας πεθάνουν μαζί σου, Λάουρα, αφού πέθανες
los afectos que en vano te desean, οι πόθοι που μάταια σε επιθυμούν....


(1: 09')
κάθε θεολογία είναι αμφισβητήσιμη γιατί πηγάζει απ' τη λογική και όχι απ' την πίστη


(1: 13') 
όραμα που βλέπει δίπλα στη θνήσκουσα μάνα της, που της είχε
απαγορεύσει να μπει στο πανεπιστήμιο ντυμένη άντρας
....αφου δεν μπορώ να μεταμφιεστώ σε άντρα,
για να πάω πανεπιστήμιο, θα μεταμφιεστώ σε καλόγρια...


(1:24')
 -Ο Θεός δεν έκανε τις γυναίκες για να φιλοσοφούν
-Πού είναι αυτό γραμμένο;


ένας επίσκοπος με το ψευδώνυμο Filotea de la Cruz έγραψε εναντίον της,
πως οι γυναίκες δεν πρέπει να έχουν περίσσο λόγο κτλ
και η Χουάνα απάντησε με τη Respuesta a Sor Filotea de la Cruz
υπέρ της γυναικείας παρουσίας στην κοινωνία, τις επιστήμες και τα γράμματα


Προηγείται  λοιπόν των αγγλόφωνων φεμινιστριών του 19ου αιώνα η Χουάνα.


Yo no estudio para saber más, sino para ignorar menos
Δεν διαβάζω για να μάθω περισσότερα παρά για να αγνοήσω λιγότερα


Si Aristóteles hubiera guisado, mucho más hubiera escrito
Αν ο Αριστοτέλης είχε μαγειρέψει (στη ζωή του) θα είχε γράψει πολύ περισσότερα


Πίστευε ότι ο ιδανικός χώρος μελέτης είναι η κουζίνα.
Όντως για μάθημα π.χ. χημείας, προσφέρεται :-)


Μετανιωμένη λοιπόν πέθανε από επιδημία στα σαραντατέσσερα
αφού πριν, με την έλευση νέου αντιβασιλέα στη Νουέβα Εσπάνια,
της είχε απαγορευτεί η συγγραφή και πρόσβαση στη βιβλιοθήκη της.
...εδώ μεταθανάτιες τιμές στην πατρίδα της...