Υπεριώνιος τρόπος / Hyper-Ionian mode

Υπεριώνιος ή υπεριάστιος για τους αρχαίους ήταν ονομασία νότας και κλίμακας. Η τέταρτη νότα σε ένα από τα πολλά συστήματα τους, το δεκαπεντάτονο αριστοξένειο. Όταν μπαίνει στους τρόπους η πρόθεση υπέρ π.χ. λύδιος ανεβαίνει η βάση της κλίμακας τέσσερις νότες και με το υπό/λύδιος πέφτει αντίστοιχα τέσσερις. Και οι μεν υπό-ονομασίες στέριωσαν αλλά τα υπέρ ξεχάστηκαν γιατί συνέπιπταν με κάποια ήδη καταγραμμένη κλίμακα απλώς τώρα οξυμένη κατά οκτώ τόνους. Αυτά για την ιστορία.  Πού μπορεί λοιπόν τώρα να χρησιμεύσει σε εμάς η πρόθεση υπέρ; να ορίσουμε έτσι τους μουσικούς δρόμους, υπερκλίμακες, που ξεκινούν και περιστρέφονται στην πάνω οκτάβα, αναδύοντας ένα διασταλτικό και μεγαλόπρεπο ήθος. (υπεριώνιος, υπερδώριος, υπερμείζονες, υπερελάσσονες κλίμακες κτλ). Η βυζαντινή μουσική, ορίζοντας αυτή την ηχητική συμπεριφορά, ονομάζει έναν ήχο επτάφωνο, αν ανεβαίνει και επιμένει επτά φωνές/νότες από τη βάση του. 

Στις σύγχρονες τώρα ονομασίες των τρόπων ιώνιος καλείται το ματζόρε (ο αρχαίος λύδιος). Έτσι ο υπεριώνιος είναι ο πλάγιος του τετάρτου επτάφωνος που ξεκινά κάνοντας τρίτο ήχο από το πάνω νη, κατεβαίνει σταδιακά στο νη της βάσης, ξανά στην κορυφή και ούτω καθεξής. Ως μακάμι λέγεται μαχούρ· ο βασικός πλ.δ', κατά προσέγγιση το ραστ. Θέλω όμως για να ξεχωρίζει ως άκουσμα να έχει έκταση το λιγότερο έντεκα νότες (π.χ. Do-Fa') και να κάνει περάσματα όπως του τρίχου ήχου από τη μείζονα στη σχετική ελάσσονα. Με βάση αυτά ελληνικό τραγούδι σε υπεριώνιο λόγω έκτασης μάλλον είναι σπάνιο, ψάχνω, δεν βρίσκω. Αμανέδες σε φωτεινές κλίμακες, έστω με έλξεις και μερακλίδικη εκτέλεση, ποτέ δεν μ' άρεσαν. (π.χ. Φωτιά θα βάλω μόνος μου να κάψω το κορμί μου, Ως πότε πια το αχ αυτό, θα καίει την ψυχή μου, άραγε θα αναπαυτεί στο μνήμα το κορμί μου) Αυτή η κλίμακα θα ταίριαζε, αν είχε αναπτυχθεί το είδος, σε βυζαντινή άρια. Ποιά η προέλευση της; είναι μια ανατολική ερμηνεία του ευρωπαϊκού ματζόρε; ερωτήματα που κρατάμε.

κοντράλτο από σι ύφεση εντεκάτονο
(σύνθεση του Ανατολικοθρακιώτη Γιώργου Μπατζανού)



από λα, δεκαεννιάτονο ταξίμι (δυόμιση κλίμακες)
με νέι (kız ney, θηλυκιά φλογέρα, οξύφωνο, έψαξα και erkek ney αλλά δεν βρήκα ήχο)
Με τέτοια πνευστά ή φωνή αναδεικνύεται η μαγεία του υπεριώνιου.
Αν θέλετε να ακούσετε τον ίδιο δρόμο με νυκτό έγχορδο, όπως το κανονάκι,
  εδώ σύνθεση του Νικολάκη Εφέντη από την Πόλη, mahur saz semai. (ή με βιολί)

δοξολογία από σι, εντεκάτονη

...Ισάακ/Κοσμάς Καισαρεύς...πότε να έζησε;

για να χρονολογήσουμε και το άκουσμα

National_Anthem_of_Russia-Red army choir -Alexander Alexandrov

από μι ύφεση εντεκάτονο με τελική κατάληξη στην ογδόη

Messiah (Handel) Hallelujah Chorus

ρε μείζονα, δωδεκάτονη με κατάληξη στην δωδεκάτη

Άξιον εστί του Χατζηαθανασίου σε φρύγιο ή καλύτερα ιωνοφρύγιο (ή πλ.α' εναρμόνιο, πεντάφωνο με βου ύφεση, εκ του πα, εδώ μισή κάτω από ντο δίεση) και έκταση δώδεκα νότες με τελική κατάληξη στην δεκάτη ως ιώνιος ή ογδόη ως φρύγιος. Επειδή ένα μοναστήρι στην Αριζόνα τον ονόμασε πλ.δ' επτάφωνο, ας τον πούμε Υπεριώνιο επί τρίτης ή δίφωνο (ανεβαίνει και επιμένει δυο νότες, π.χ. από ζω ύφεση, νη, πα) γιατί από κάθε τρίτη μείζονας/ ιωνικού (π.χ. do-do') ξεκινά ένας φρύγιος (mi-mi'). Ως Υπερφρύγιος θα έπρεπε να στριφογυρνά γύρω από τον άνω πα, επτά νότες πάνω, στην ογδόη. Επιγράφεται ως μακάμι, ατζέμ κιουρντί, καθοδικό, αλλά λόγω γραμμών τρίχου ήχου και ισοκράτηματος στο ζω ύφεση, αφίσταται του ακούσματος του μακαμιού, κάνοντας ματζόρε αντί της καθιερωμένης μινόρε εναρμόνισης και αφήνοντας μια μικτή αίσθηση ιωνίζοντος φρυγίου. Έτσι από αυτή τη σπόντα, εδώ συνέπεσε κατά κάποιο τρόπο στην ονομασία η βυζαντινή μουσική με τους τρόπους της τζαζ αφού για αυτήν φρύγιος υποτίθεται είναι ο τρίτος ήχος.