Περιπέτειες της 40ής Συμφωνίας του Μότσαρτ

.....

- Symphony No. 40 (Mozart) wiki -

....

(by Musik Siesta, a Japanese amateur music group)
....

    (Molto allegro, 2/2)
    (Andante, 6/8)
    (Menuetto – Trio, 3/4)
    (Allegro assai, 2/2)
.....

H συμφωνία ολοκληρώθηκε στις 25 Ιουλίου 1788. Οι αισθητικές ερμηνείες των κριτικών κυμαίνονται ανάμεσα σε συναισθήματα λύπης και χαράς. Όταν ο Μότσαρτ έγραφε το κομμάτι, 3 χρόνια πριν το θάνατο του, οι δυσκολίες στη ζωή του αυξάνονταν - χρέη, μειωμένη δημοφιλία, οικογενειακά βάρη, 29 Ιουνίου πέθανε η τρίτη στη σειρά από τις έξι κόρες του και 3 Ιουλίου η μητέρα του - όλα συνοψίζονται σε ένα γράμμα ζητώντας δάνειο από το φίλο του Michael Puchberg. " Μαύρες σκέψεις μου έρχονται, που διώχνω πέρα με τρομερή προσπάθεια ". Μερικοί κριτικοί έχουν δει αυτές τις μαύρες σκέψεις να εκφράζονται μέσα από τη συμφωνία (ονομάζεται Μεγάλη Συμφωνία σε Σολ Μινόρε σε αντιδιαστολή με τη Μικρή Συμφωνία σε Σολ Μινόρε No 25, 1773) Από τις 41 συμφωνίες του, μόνο αυτές οι δύο γράφτηκαν σε ελάσσονα κλίμακα.) Ο Alfred Einstein ονόμασε το πρώτο και το τελευταίο μέρος "κατάδυση στην άβυσσο της ψυχής" ενώ ο Charles Rosen "ανώτερη εκφράση πόνου και τρόμου". Παρόλαυτα ο Μότσαρτ ήταν κλασικιστής και ποτέ δεν επεδίωξε οι συνθέσεις του να εκφράζουν προσωπικά συναισθήματα. Κατά τον Ρόμπερτ Σούμαν το έργο διαθέτει "Ελληνική ανάλαφρη χάρη", griechisch schwebender Grazie - Grecian lightness and grace - leggerezza e grazia greca. Ο Donald Tovey είδε στους παλμικούς ρυθμούς του, ομοιότητες με την Ιταλική Όπερα Μπούφα και συγκεκριμένα με την εισαγωγή του Ροσίνι στον Κουρέα της Σεβίλλης (1816) Ωστόσο τονίζει ότι δεν είναι μόνο δύσκολο να δει κανείς τα βάθη της αγωνίας στους ρυθμούς και τα ιδιώματα της κωμωδίας, αλλά δεν είναι πολύ έξυπνο εκ μέρους του ακροατή να προσπαθήσει να τα διακρίνει.

....

((>Πηγή άρθρο της Barbara Heninger<))
.....

 Η αιτία των διαφωνιών κατά την Heninger είναι οι αρμονικές και μορφολογικές καινοτομίες. Δεν μοιάζει με κάποιο έργο του 18ου αιώνα αλλά άνετα θα μπορούσε να είχε γραφτεί στις αρχές του εικοστού, όπως αναλύει στο πιάνο  ο Leonard Bernstein. 

Είναι αμφιλεγόμενο, όπως φαίνεται και σε ένα σχόλιο στο youtube, ο ένας το βλέπει σκοτεινό, χειμωνιάτικο, ο άλλος ελπιδοφόρο και θερμό. Ας ονομάσουμε λοιπόν τα μουσικά κομμάτια, που ένας ακούει μελαγχολία, ο άλλος χαρά..α μ φ ί μ ε λ α...ή...α μ φ ί η χ α..και σκέτο το βασικό θέμα να πάρεις, δεν μπορείς εύκολα να το κατατάξεις. Είναι πάντως στα υπέρ ενός έργου να προσλαμβάνεται διαφορετικά, να έχει πολλές αναγνώσεις. Μέσα στην "αυστριακή χαρμολύπη" , προσωπικά κλίνω προς το αισιόδοξο άκουσμα, την ελληνική ανάλαφρη χάρη του Σούμαν. Ενδιαφέρουσα παρατήρηση για το πώς ορίζουν και ακουστικά/αφηρημένα οι Δυτικοί την Αρχαία Ελλάδα.

Για την νεότερη Ελλάδα και τον Μότσαρτ λέει ο Γιάννης Σβώλος σε άρθρο της Ελευθεροτυπίας. Ποικίλες και αντιφατικές είναι οι αντιδράσεις από την πρόσληψη της μουσικής του Μότσαρτ. Ανάλογα πόθεν έρχεται κάθε ακροατής, οι μελωδίες του κρίνονται «θεϊκές», «ωραίες», «απλοϊκές» ή «διανοητικές». Στην ηλιόλουστη μεσογειακή Ελλάδα που δεν γνώρισε από πρώτο χέρι τον φιλοσοφικό και ιδεολογικό πυρετό του Διαφωτισμού, η μουσική του φαινόταν πάντα «λίγη», «διανοητική» ή «δύσκολη».  

Και κλείνω το θέμα της πρόσληψης με την παρατήρηση ότι περισσότερη μελαγχολία στους απέξω βγάζει η ζωή του, που έφυγε νέος στα 35 και πέρασε διάφορα παρά η μουσική του. 

................................................................... 

Και μετά την ερμηνευτική πάμε στη διαδραστική περιπέτεια. 

..................................................................

Το τρίτο μέρος της Πέμπτης του Μπετόβεν φαίνεται να έχει επηρεαστεί από το τελευταίο μέρος της τεσσαρακοστής.

Η δημοφιλέστερη διασκευή έχει γίνει από τον Αργεντίνο Waldo de los Ríos το 1971. Έχει ακόμα με κιθάρα , μαρίμπες, Jazz. Metal, και άλλα μέχρι και Μπαλέτα Μπολσόι ( με την Εκατερίνα Μαξίμοβα)


((5)). Και πάμε στο δικό μας χορευτικό, το Χασάπικο '40 του Μάνου Χατζιδάκι σε στίχους Νίκου Γκάτσου. (1970) (Το απόσπασμα είναι από πρωτοχρονιάτικο σώου του 1973 με επιτυχίες του 1972)

Ο δίσκος γράφει μουσική Χατζιδάκις. Πριν μάθω τί παίζει νόμιζα πως ήταν κάποιο χασάπικο για φαντάρο του 1940 που χάθηκε στην Αλβανία. Μετά έμαθα και την απάντηση του Μάνου "οι ατάλαντοι μιμούνται, οι ταλαντούχοι κλέβουν"....ο Μότσαρτ έχει πεθάνει 200 χρόνια πριν..αν ήταν μελωδία του Θεοδωράκη, θα μπορούσε να το πει αυτό;;...ο Μπετόβεν που μιμήθηκε και δεν την πήρε αυτούσια τη μελωδία, είναι ατάλαντος;;....χάσαμε και την ιστορία του τραγουδιού, εκτός αν την ξέρει κανείς...ήθελε να γράψει ένα τραγούδι πάνω στη μελωδία ή πρώτα γράφτηκαν οι στίχοι και μετά ήρθε ο Μότσαρτ;;..και στην τελική, η ίδια η δισκογραφική έπρεπε να απαιτήσει να γραφτεί το όνομα του  Μότσαρτ. Θα είχε περισσότερη απήχηση και εδώ και στο εξωτερικό. Ακόμα και τώρα οι έλληνες με δυσκολία γράφουν Mozart στα tag του youtube. Δεν είναι τυχαίο ότι για να βρώ αντίκτυπο του χασάπικου στο εξωτερικό, πληκτρολόγησα Mozart, Greek και έπεσα σε δυό ισραηλινά χορευτικά βίντεο εδώ και εκεί.

Όσον αφορά τους στίχους μιλάει όχι για τον ήλιο που βλέπουμε αλλά για τον Βασιλιά Ήλιο που τον σταυρώσανε, ίσως τον Βασιλέα Χριστό, τον νοητό ήλιο της δικαιοσύνης. Δεν είναι έξω από τη θεματολογία του Γκάτσου αυτή η ερμηνεία. Από όλες τις διασκευές, η πιό απαισιόδοξη. Ωραίο θεατρικό τραγούδι αλλά σταύρωση δίχως ανάσταση.
.....................................................

((6)) Την ίδια εποχή, το 1972, τα αδέρφια Rahbani και η Fairuz από το Λίβανο, βγάζουν το Ya Ana, Ya Ana , Αχ, Εγώ, Αχ, Εγώ και σύ γίναμε παράξενη ιστορία...(arab-english) και το διαφημίζουν παντού Mozart, Mozart...

Πριν όμως από αυτά τα μεσογειακά, είχαν προηγηθεί τα ινδικά, την εποχή της μαντουβάλας. Στην  ταινία Chhaya το 1961, δυό τραγούδια βασίζονται στην τεσσαρακοστή. Η ασπρόμαυρη εκδοχή εδώ. Εγώ θα προτιμήσω το έγχρωμο...Μη με αγαπάς τόσο πολύ γιατί είμαι άστατο σύννεφο...(hindi-english)...πολύ ωραίες οι ινδές...κάτι τέτοιο εννοούσε ο Σούμαν "ανάλαφρη χάρη ελληνική" παρέα με νύμφες και θεές σε υδάτινες κορφές...

Και κλείνω με Wine Bottle Man και ήχο γυάλινο

.......

και αν δω κάνα καινούργιο θα με ενημερώσω...((θα ήθελα πάντως να ντυθεί η μελωδία και με άλλες γλώσσες...δεν καταδέχονται οι Δυτικοί να λογοτεχνίσουν τη μελωδία τους;;...το θεωρούν ιεροσυλία;;))....ως τότε Καλή Σαρακοστή!...:-)